In de praktijk en op diverse fora op internet wordt mij regelmatig de vraag gesteld of de tanden van de baby nog gepoetst moeten worden nadat de baby ‘s avonds aan de borst zo lekker in slaap is gevallen. Maar ook de vraag of ‘s nachts voeden de oorzaak kan zijn van het ontstaan van tandbederf, wordt vaak gesteld.
Ik leg hier uit hoe gaatjes zouden kunnen ontstaan en hoe je ze kunt voorkomen. Uit vele onderzoeken blijkt een ding heel duidelijk: kinderen van moeders die weten hoe het zit krijgen minder gaatjes!
We weten dat moedermelk niet cariogeen is. Sterker nog: moedermelk beschermt tegen het ontstaan van gaatjes. Dat je kind, dat aan de borst drinkt, en zich ook in de nacht voedt, dus nooit gaatjes kan krijgen, is daarmee niet gezegd.
Het aantal voedingen, de individuele mondflora, de genetische factoren… ze spelen allemaal een rol.
Wie meer hierover wil weten raden wij aan dit artikel te lezen. Voor een verdere verdieping verwijzen wij naar deze twee recente publicaties:
- Breastfeeding & Cavities: How to Decrease Your Child’s Risk
- Association of long-duration breastfeeding and dental caries estimated with marginal structural models
Update 08092016
De vier belangrijkste adviezen op een rijtje
\t
- Poets het gebit van je kind twee keer daags met een fluoride(peuter)tandpasta.
\t
- Zorg zelf ook goed voor je eigen gebit!
\t
- Beperk de eetmomenten naast borstvoeding en water.
\t
- Geef ‘s nachts borstvoeding of water.
Plaque
Iedereen heeft weleens het witgele kleverig laagje op de tanden gezien. Dat is plaque. In plaque bevinden zich, naast onder andere speeksel en voedselresten, ook verschillende soorten bacteriën. Een groep van die bacteriën, de Streptococcus Mutans, zet (fruit)suikers en zetmeel uit onze voeding om in zuur. Onder een laagje plaque werkt dit zuur in op de tand, waardoor het tandmateriaal oplost. Wij noemen dit een zuuraanval. Wanneer, dag na dag, door deze zuuraanvallen steeds een beetje tandmateriaal oplost en verdwijnt, ontstaat er een gaatje.
Het speeksel in de mond helpt de tand om van zo’n zuuraanval te herstellen. Maar doordat dit herstelproces veel langzamer gaat dan de zuuraanval, is het belangrijk dat je er voor zorgt dat er op een dag niet teveel zuuraanvallen (eet- en drinkmomenten) plaatsvinden.
Hoe komt een baby aan die bacteriën?
Op het moment dat de eerste tandjes bij je baby doorbreken, zullen ook de eerste cariës-bacteriën in de mond gaan voorkomen. Na een aantal maanden zal er een evenwicht ontstaan zijn tussen de verschillende soorten bacteriën. Maar ook door te knuffelen en te kussen met zijn ouders en verzorgers komt je baby in contact met diverse soorten mondbacteriën.
Cariës is een infectieziekte te noemen en ook daarom is het belangrijk om zelf te zorgen voor een gezond gebit. Want hoe beter de mondgezondheid en samenstelling van de mondbacteriën van jou als ouder of verzorger is, hoe gezonder die bacterie-samenstelling ook bij je kind zal zijn.
Om tandbederf te voorkomen moet je poetsen!
Vanaf het doorbreken van de eerste tand begin je met poetsen om het aantal schadelijke bacteriën te verminderen. Het algemene advies is om de eerste twee jaar eenmaal per dag de tanden van je baby te poetsen. Ik adviseer om vanaf het begin de tanden van je kind, net als de rest van het gezin dat doet, gewoon twee keer per dag te poetsen.
Poetsen doe je met een zachte tandenborstel en met peutertandpasta met fluoride. Wanneer je kind zes jaar is kan je overstappen naar een gewone tandpasta. Als je kind het durft, is een elektrische tandenborstel erg makkelijk in het gebruik.
De motoriek om zelfstandig de tanden goed te kunnen poetsen is pas rond het tiende jaar voldoende ontwikkeld. Het is daarom belangrijk dat tot minstens het tiende jaar de ouders de tanden van het kind poetsen, of deze in ieder geval goed na te poetsen..
Waarom is die fluoride zo belangrijk?
Fluoride is een sporenelement dat van nature voorkomt in voeding en in sommige gebieden ook in het kraanwater. Fluoride helpt bij het herstelproces van een zuuraanval. Wanneer fluoride steeds in kleine hoeveelheden aanwezig is in de mond wordt de fluoride tijdens een herstelperiode ingebouwd in het glazuur. Eenmaal ingebouwd, is het tandglazuur minder oplosbaar en daardoor minder gevoelig voor het zuur dat de bacteriën produceren.
Is tandpasta bijvoeding?
Strikt genomen is alles wat een baby naast moedermelk binnenkrijgt inderdaad bijvoeding. Ook extra vitamines bijvoorbeeld, vallen onder bijvoeding. Net als vitamines is het wel belangrijk om niet te veel te geven en moet je kind ook van tandpasta niet teveel gebruiken. Een goede maatgever is de pinknagel van je kind.
Neem per keer zoveel als de pinknagel van je kind groot is. Peutertandpasta bevat weinig fluoride en daarom is het niet erg als je kind het doorslikt.
De rol van voeding op tandbederf
Zoals eerder gezegd zorgen (fruit)suikers en zetmeel uit voeding ervoor dat bacteriën een zuuraanval op de tanden plegen. Je kunt er van uitgaan dat in vrijwel alles wat je eet of drinkt suikers zitten. Het maakt voor de bacteriën niet uit of dit natuurlijke of toegevoegde (fruit)suikers zijn. Net zomin dat de hoeveelheid suikers de bacteriën iets uitmaakt. Iedere keer als je iets eet, eet je suikers en die suikers initiëren een zuuraanval.
Het is daarom niet alleen belangrijk wat en hoeveel je eet, maar het is het aantal eetmomenten op een dag wat echt telt bij het voorkómen van tandbederf. Het advies is daarom niet de hele dag door te eten, maar je te beperken tot drie hoofdmaaltijden en maximaal vier tussendoortjes. Dit is inclusief drinken.
Alleen water en (moeder)melk kunnen onbeperkt gedronken worden.
Melk
In koemelk en moedermelk zitten ook suikers (lactose), maar deze melk heeft geen negatief effect op de tanden. Koemelk bevat veel mineralen waardoor de zuren van de bacteriën hun ‘werk’ niet kunnen doen. Moedermelk bevat niet zoveel van die mineralen maar bevat wel levende cellen die een actief afweermechanisme vormen op de bacteriën.
Maar let op! Kunstmatige zuigelingenvoeding is weliswaar van koemelk gemaakt, maar de koemelk wordt in de fabriek bewerkt, waardoor veel van de oorspronkelijk aanwezige mineralen verloren gaan. Kunstvoeding mist ook de levende factoren van moedermelk. Deze kunnen niet worden toegevoegd.
Kunstmatige zuigelingenvoeding kan hierdoor dus wel degelijk de oorzaak zijn van gaatjes (cariës). Je kind een fles kunstvoeding meegeven naar bed kan rampzalige gevolgen hebben voor het gebit.
Na een fles kunstvoeding die je kind voor het slapengaan drinkt, zal je dus nog moeten poetsen! De commerciële slaappapjes bevatten erg veel toegevoegde suikers en zijn dus om vele voor de hand liggende redenen af te raden.
En ‘s nachts voeden? Het gevaar van de nacht
Overdag wordt er in de mond veel speeksel aangemaakt. Speeksel heeft verschillende functies
- Het spoelt de suikers weg uit de mond.
- Het bevat stoffen die de tanden beschermen tegen het zuur wat de bacteriën produceren.
‘s Nachts is de aanmaak van dat speeksel minder en is de mond droger. Hierdoor kan het zuur veel agressiever inwerken op de tanden. Het is belangrijk om voor het slapengaan de tanden te poetsen en de etensresten en de plaque zoveel mogelijk te verwijderen
‘s Nachts kan je zonder meer water of moedermelk geven. Iedere andere vorm van voeding of vocht veroorzaakt echter een zuuraanval. In de nacht is het klimaat in de mond niet optimaal om hierop een goed herstelproces te starten.
De vier belangrijkste adviezen op een rijtje
-
\t
- Poets het gebit van je kind twee keer daags met een fluoride(peuter)tandpasta.
- Zorg zelf ook goed voor je eigen gebit!
- Beperk de eetmomenten naast borstvoeding en water.
- Geef ‘s nachts borstvoeding of water.
\t
\t
\t
Literatuurreferenties
-
\t
- Ekstrand KR, Christiansen MEC: Outcomes of a Non-Operative Caries Treatment Programme for Children and Adolescents. Caries Res 2005; 39: 455-467 (DOI: 10.1159/000088180).
- Fejerskov and Kidd (eds), Dental Caries. The disease and its clinical management. 2nd ed, Blackwell Munksgaard Ltd, Oxford, UK, 2008.
- Gemert-Schriks MCM van, Amerongen JP van. Cariësmanagement. Ned Tijdschr Tandheelkd 2010; 117: 167-171.
- Loveren C van, Palenstein Helderman WH van. Regelmatig en zorgvuldig poetsen met fluoridetandpasta is de basis van preventie. NTvT 2010; 117: 161-165.
- Mohebbi SZ, Virtanen JI, Vahid-Golpayegani M, Vehkalahti MM. Feeding habits as determinants of early childhood caries in a population where prolonged breastfeeding is the norm. Community Dent Oral Epidemiol. 2008 Aug; 36(4): 363-9.
- Veerkamp J.S.J., Palenstein W.H. van, Helderman. Voedingsadviezen zijn van groot belang bij de cariëspreventie. NTvT augustus 2010; 117: 366-367.
\t
\t
\t
\t
\t
Lees ook
- Breastfeeding & Cavities: How to Decrease Your Child’s Risk
- Association of long-duration breastfeeding and dental caries estimated with marginal structural models
- Hoe geen borstvoeding gebitsproblemen vergroot