Omdat mijn man en ik in werken in het ontwikkelingswerk, wonen we al jaren in het buitenland. We vinden het geweldig om in het buitenland te wonen en te werken en ons onder te dompelen in andere gewoontes en culturen. Het werken voor organisaties die de mensen daar helpen geeft ons bovendien veel voldoening. Het werken in de ontwikkelingshulp en het wonen in het buitenland was voor ons nooit een reden om niet aan kinderen te beginnen. Sterker nog, in Niger, Haiti waar we voorheen woonden, en in Guatemala waar we nu zijn, vroeg men ons direct: wanneer beginnen jullie aan kinderen? Of: wanneer willen jullie een tweede? Voor mensen in deze landen een heel normale vraag, in tegenstelling tot Nederland.
Voor ons werk verhuisden we in 2010 samen met onze oudste dochter Cayli naar Guatemala Stad, de hoofdstad van Guatemala, gelegen in Centraal Amerika. Hier werd in 2012 onze jongste dochter Dewi geboren. De (private) medische zorg is goed ‘ als je tenminste de financiële middelen hebt ervoor te betalen want de publieke medische zorg van de overheid, waar de meeste Guatemalteken zich van moeten bedienen, is juist heel slecht ‘ en daarom beviel ik hier.
Ik maakte me vóór de geboorte van Dewi absoluut geen zorgen over het geven van borstvoeding. Met Cayli was het ook goed gegaan en ik heb er lang van mogen genieten. Ik vond het altijd fijn en intiem, en in Haïti waar wij woonden toen Cayli baby was, kon ik altijd overal in het openbaar voeden, zonder dat dit raar gevonden werd. Het werd in Haïti als de normaalste zaak van de wereld beschouwd, ook langdurig borstvoeding geven. Ik was er ook altijd van overtuigd dat borstvoeding het beste was voor mijn dochter, dus ik had het er graag voor over te kolven onder werktijden en mijn werk aan te passen ‘ wat in het buitenland niet bij de wet geregeld is en dus niet altijd even makkelijk. Dus met Dewi zou het vast ook goed gaan. En dat ging het ook, tenminste, de eerste negen maanden.
Mijn dochter hapte meteen goed aan en de borstvoeding ging vanaf het eerste moment heel goed en makkelijk. Dit ondanks dat Dewi met een keizersnede werd geboren (en ik had zo graag weer een natuurlijke bevalling gewild! Maar helaas, het mocht niet zo zijn…) en ik me in de nacht dat ik in het ziekenhuis moest blijven kwaad moest maken zodat de zusters haar bij me brachten om aan te leggen. Ik kwam er achter dat het meteen en vaak aanleggen de eerste nacht in privéziekenhuizen zoals waar mijn dochter werd geboren werd, niet vanzelfsprekend is. Vaak blijven baby’s die nacht in een aparte ruimte en krijgen suikerwater en poedermelk te drinken, zodat de moeder kan uitrusten. Ik wilde dat absoluut niet en kon er gelukkig voor zorgen dat Dewi, tegen de gewoonten van het ziekenhuis in, bij me mocht blijven de eerste nacht, zodat ik haar zelf kon voeden. Het was duidelijk dat de zusters dat maar vreemd vonden.
En dat vond ik weer vreemd, want was Guatemala niet een land waar hun kinderen vanaf hun geboorte jarenlang in het bed van hun ouders slapen ‘ met name vanwege geld en ruimte gebrek, het merendeel van de Guatemalteken zijn straatarm ‘ en tot een jaar of drie, vier borstvoeding kregen? Dat had ik immers regelmatig gezien als ik het land doorreisde. Daar zag ik dan op de markt kinderen van een jaar of drie rondrennen die even bij hun moeder een slokje kwamen nemen, terwijl zij bij haar marktkoopwaar zat.
Dat dit tegenwoordig meer uitzondering dan regel is, daar kwam ik in de loop van de tijd achter. Allereerst zag ik vrouwen zichzelf en hun baby met een grote doek bedekken als ze borstvoeding gaven. Ik kreeg door dat er niets te zien mag zijn, en zeker geen bloot stukje huid van moeders borst! De (enorme preutse) invloed van de VS is hier groot, en heeft duidelijk zijn weerslag op het geven van borstvoeding gehad in de afgelopen jaren. Dit geldt wel meer voor de vrouwen die gerekend kunnen worden tot ‘de middenklasse’ en ‘de elite’ die in de grote steden wonen. Onder de inheemse Maya bevolking die op het platteland wonen, wordt openbaar voeden meestal nog steeds als heel gewoon gevonden, en ontblote borsten niet als aanstootgevend. Maar ook daar verandert het langzaam. Maandenlang had ik bekijks als ik Dewi voedde in het openbaar met de in Nederland zo gangbare borstvoedingskleding. Dat soort kleding kennen ze hier helemaal niet. En dat terwijl het zó handig is en toch discreet.
Vervolgens kwam ik erachter dat langdurig voeden met name onder vrouwen in de steden (ten onrechte) als verkeerd wordt gezien. Er bestaan veel apenverhalen die worden geloofd. Borstvoeding zou kinderen bijvoorbeeld niet zelfstandig maken. ‘Het is slecht om na negen maanden nog door te gaan met borstvoeding hoor, daar krijg je afhankelijke kindjes van’ waarschuwde een kennis me. En dat was nota bene een dame met een gedegen opleiding en van een welgestelde familie! Waar halen ze die onzin vandaan? Juist, van internet, van zogenaamde (Amerikaanse) specialisten die op internet hun ‘kennis’ verspreiden. En alles wat uit de VS komt, lijkt hier soms wel als heilig te worden beschouwd. Gelukkig dat mijn vriendinnen hier wel zelf nadenken en niet in die onzin geloven ‘ maar dat zijn dan ook Guatemalteken die in Europa hebben gewoond en gewerkt.
En toen ik tenslotte vanwege Dewi’s doorgekomen voortandjes na negen maanden toch problemen met borstvoeding kreeg (na elke voeding diepe afdrukken van haar tanden op mijn tepel waardoor de huid kapot ging: pijnlijk!) ging ik op zoek naar een lactatiekundige. Ik wist namelijk niet wat er aan de hand was. Het was al die maanden goed gegaan, en tandjes zouden geen probleem moeten zijn. Dat wist ik nog van de borstvoeding met Cayli. Maar lactatiekundigen bleken er in Guatemala niet te zijn. Dus zocht ik contact met Stefan Kleintjes die meende dat Dewi een te kort lipriempje zou kunnen hebben. Ik vond hierover veel informatie op internet. Ondertussen ging het met goed opletten met aanhappen en het op verschillende manieren aanleggen wel beter, maar pijnlijk was het voeden nog steeds.
Na lang zoeken kwam ik uiteindelijk bij een medewerkster van La Leche League Guatemala terecht. Die had nog nooit gehoord van dit ‘probleem’ maar ze nam het wel heel serieus. Zij vertelde me dat vrouwen er waarschijnlijk wel problemen mee hebben, maar dat nooit aankaarten. Sterker nog, vrouwen wordt al bij het minste of geringste probleem verteld dat ze dan maar moeten overstappen op kunstvoeding. Dit is zowel op het platteland als in de steden zo. De artsen die ik bezocht voor het doorknippen van het lipriempje van Dewi zeiden hetzelfde tegen mij. Doorknippen deden ze niet voor ‘zo’n probleempje’ als borstvoeding. Dan moest ik maar over op de fles. Ik was ontzettend verbaasd over deze reacties.
De gevolgen van het promoten van kunstvoeding zijn vooral op het platteland waar vooral de inheemse Maya bevolking woont dramatisch. De meesten van hen zijn arm tot extreem arm, en ondervoeding is een gigantisch probleem. De medewerkster van La Leche League vertelde mij dat vooral de promotie van kunstvoeding in plaats van promotie van borstvoeding hier enorm aan heeft bijgedragen. Want (straatarme) moeders die stoppen met borstvoeding, moeten dan kunstvoeding gaan kopen.
Het bereiden van kunstvoeding gebeurt vaak onder onhygiënische omstandigheden of met vervuild water, met diarree of erger als gevolg. En medicijnen en een doktersbezoek kunnen deze mensen niet betalen. Bovendien hebben moeders meestal na een tijdje geen geld meer om kunstvoeding te kopen waarna ze gedwongen zijn hun kinderen te geven wat ze zich wel kunnen veroorloven ‘ vaak water met een beetje meel. De ondervoeding van kinderen onder de vijf jaar in Guatemala is dan ook de laatste jaren dramatisch gestegen: bijna 50% van alle kinderen onder de vijf zijn chronisch ondervoed, het vier na hoogste percentage ter wereld en het hoogste in Latijns Amerika en het Caribisch gebied.
Om borstvoeding te promoten als middel tegen ondervoeding heeft La Leche League wekelijks ontmoetingen met kersverse moeders, om hen te adviseren en te ondersteunen. Deze ontmoetingen zijn gratis voor moeders en noodzakelijk in Guatemala. Veel moeders hebben namelijk geen toegang tot internet of andere bronnen van informatie. En hulp in de eerste week van opgeleide kraamhulpen en erna advies en zorg via een consultatiebureau zoals in Nederland bestaat in Guatemala niet. Ik heb een aantal van deze ontmoetingen bijgewoond en zag dat er zoveel vragen zijn van moeders, niet alleen over borstvoeding, maar ook over bijvoeding bijvoorbeeld. Veel verkeerde gewoontes worden hier ook besproken. Dat cola en koffie geven aan je baby niet goed is bijvoorbeeld, is voor velen nieuw…. Tijdens een van die ontmoetingen liet ik ook mijn borstvoedingskleding zien, wat iedereen geweldig vond. De medewerkster van La Leche League laat het nu zelfs door een lokale kleermaker namaken!
Maar er blijft nog een lange weg te gaan. Want niet alleen de moeders (en vaders!) hebben nog veel te leren, ook de medici en traditionele vroedvrouwen moeten een omslag maken, om borstvoeding in plaats van kunstvoeding te promoten. Helaas heb ik hier geen hulp kunnen vinden voor de problemen die ik had met de borstvoeding. Maar hopelijk is dat in de toekomst wel mogelijk voor andere vrouwen in Guatemala.
Anne