De AP gereedschapskist: gericht op het begeleiden van het kind en het zoeken naar oplossingen

Caroline van Nierop-van Leeuwen

ap12.jpgWanneer je vader of moeder wordt, gaat er een nieuwe wereld voor je open. Je gaat te maken krijgen met een nieuw jargon bij het praten tegen en opvoeden van kinderen. Bijna vanzelfsprekend ga je dat jargon gebruiken. Sterker nog, het voelt ook prettig dat je nu die woorden kunt gaan gebruiken die je al zo lang van andere ouders hebt gehoord. Je hebt een soort gereedschapskist tot je beschikking met woorden en zinnen. Handig bij allerlei nieuwe situaties met je kinderen. Het geeft zekerheid en richting in de nieuwe wereld van het ouderschap.

AP biedt je prettiger alternatieven

ap14.jpgWanneer je er wat dieper over nadenkt, zijn de uitspraken voor kinderen misschien niet zo prettig en zou je liever wat anders zeggen. Immers wanneer je diezelfde woorden en zinnen zou uiten aan geliefden of vrienden, zou dat niet bevorderlijk zijn voor de liefde of vriendschap. Attachment Parenting (AP) geeft je de gelegenheid jouw gereedschapskist met opvoedingsuitspraken eens grondig te herzien, en elk stuk gereedschap te analyseren en te bekijken of er prettiger alternatieven zijn. Je zult je daarbij wel moeten realiseren dat de gereedschappen niet zo pasklaar zijn of algemeen toepasbaar zijn als de traditionele. De AP-alternatieven geven een richting aan, zijn gebaseerd op bepaalde zienswijzen, en vergen een heleboel creativiteit. Daarnaast zijn de resultaten wellicht niet zo snel zichtbaar als bij gebruik van andere gereedschappen.

Traditionele uitspraken

ap15.jpgTraditionele uitspraken zijn erop gericht bepaald ongewenst gedrag te laten stoppen of gewenst gedrag te laten uitvoeren en vooral nu meteen. Er wordt met name gestuurd op gedrag, waarbij de ouders controle willen hebben over dat gedrag van het kind. Belangrijke middelen zijn angst en overwicht. Het gaat hier dus om het belang van de ouders en niet zozeer dat van het kind. Bij AP wordt meer gekeken naar de lange termijn achterliggende gedachte dat een kind aan het leren is, en het, net als bij leren lopen, ook uiteindelijk sociaal acceptabel gedrag zal leren vertonen. Belangrijk is hierbij het ontwikkelen van interne motivatie om zich op een bepaalde manier te gaan gedragen en om de juiste beslissingen te nemen. Het gaat hier om het belang van het kind.

De traditionele gereedschapskist

De traditionele gereedschapskist heeft gereedschappen die gebruikt worden om het ongewenste gedrag af keuren. We noemen er een paar:
  • Dreigen (proberen een kind te laten doen wat je wil door te dreigen met straf of consequenties als dat niet gebeurt).
  • Omkopen (beloning beloven als het kind zich gedraagt zoals jij wil).
  • Straffen (iets zeer onprettigs voor het kind doen om het te laten weten en voelen dat het vertoonde gedrag niet gewenst is).
  • Sturen op angst (angst voor straf of consequenties als middel gebruiken om een kind te motiveren zich te gedrag zoals je wil).
  • Blame, schuld (af)schuiven (het kind de schuld geven van jouw negatieve gevoelens, of het kind doen geloven dat het vraagt om jouw negatieve gedrag).
  • Shame, belachelijk maken (duidelijk laten merken, ook tegenover anderen dat het kind dingen niet goed doet, niet kan, eng vindt, etc.).
  • Negatief beeld van het gedrag van kinderen hebben als denkkader. Het idee dat kinderen lastig zijn, dingen niet kunnen, alles verkeerd doen. De verwachtingen van kinderen zijn dan heel laag. Het gedrag van kinderen wordt geprobeerd onder controle te krijgen.
  • Labelen (het kind of situatie betitelen met een bepaalde eigenschap, veralgemeniserend praten over een situatie of het kind).
  • Legitimeren van eigen of externe regels (de rol van vader/moeder/opvoeder gebruiken om je achter te verschuilen).
  • Focus op gedrag in plaats van het kind zoals het is als mens (het gedrag continue bijsturen, geen vrije ruimte om te ‘zijn’, geen vertrouwen op de natuurlijke loop van de ontwikkeling van het kind)
  • Ontkennen van zijn of haar gevoelens (je eigen projectie van gevoelens op het kind overbrengen in plaats van proberen te begrijpen wat het kind voelt).
  • Voorwaardelijkheid (je liefde/aandacht/affectie voor je kind afhankelijk maken van zijn gedrag).
  • Macht uitoefenen (het feit dat je ouder, groter en sterker bent, gebruiken als middel om het kind te laten doen wat je wil).
ap13.jpgDe AP gereedschapskist bevat een methode die je kunt gebruiken in situaties die lastig zijn, waarin het kind onacceptabel gedrag vertoont, of blijkt dat een kind overweldigd is door gevoelens of gebeurtenissen. Het is gericht op het begeleiden van het kind en het zoeken naar oplossingen.

De AP gereedschapskist laat de volgende vijf stappen zien

  • Observatie (beschrijf wat je ziet, zonder oordeel).
  • Gevoel (beschrijf wat voor gevoel jij er zelf bij krijgt).
  • Behoefte (beschrijf waar je behoefte aan hebt en wat je dus liever had gezien).
  • Verzoek (bedenk samen met je kind een oplossing, en stel voor dit samen uit te voeren).
  • Helpen, begeleiden (laat je kind in de lead en bied hulp en tips aan).

Let er hierbij op

  • Dat het kind wordt begeleid, zodanig dat het kan leren (niet uit handen nemen, vertrouw erop dat het kind veel zelf kan en kan inzien of bedenken).
  • Dat het kind onderdeel is van de oplossing (laat het meedenken en voorstellen doen, straal vertrouwen in zijn bijdrage uit).
  • Dat gevoelens geaccepteerd worden, ook al zijn deze negatief (onacceptabel gedrag kan gecorrigeerd worden nadat de gevoelens zijn herkend, erkend en benoemd).
  • Dat je als ouder het goede voorbeeld geeft en handelt met respect en zonder voorwaarden (onvoorwaardelijk liefhebben, betekent dat je altijd je liefde voor het kind laat zien, ook al heeft het negatieve emoties en uit het deze met onacceptabel gedrag).
  • Dat grenzen met gevoel worden gesteld. Grenzen kunnen meegroeien met de leeftijd of de omstandigheden. De ouder is de leider, maar wel op basis van gelijkwaardigheid (dit is wat anders dan gelijkheid).
  • Dat je niet spreekt in algemene termen, blijf in het hier en nu. Dit maakt het ‘probleem’ kleiner en oplosbaar. Dus niet ‘je kan gewoon niet kiezen’, maar ‘kiezen’ is soms moeilijk, ik zie dat je je best doet, wil je mijn hulp?’.
Ԭ

Heel veel voorbeelden op een rijtje

ap16.jpgOnderstaande voorbeelden kunnen je helpen traditionele uitspraken tegenover kinderen (en ook anderen hoor) te veranderen in begripvolle reacties. Reacties die rekening houden met de eigenheid van het kind of een andere persoon waar je mee communiceert.
\r
Traditionele uitspraak Waarom liever niet? Wat kan ervoor in de plaats?
Ik zeg het nog één keer, en dan… Als je nu niet ophoudt dan… Ik tel tot drie en dan… Dit is echt de laatste waarschuwing. Je hebt erom gevraagd (en dan krijg je straf). En nu is het genoeg! En je luistert nu naar me. O wee als je… Hoe vaak heb ik je gezegd dat… Ik heb je gewaarschuwd… Nu ben je te ver gegaan… Dreigen, macht, angst, voorwaardelijkheid, negatief Zullen we …(een alternatief aanbieden voor het sociaal onacceptabele gedrag). Denk je dat het een goed idee is om….. ik denk dat je beter…..(inzicht geven in het gedrag). Ik begrijp dat je boos/bang/teleurgesteld… bent, en ik kan niet toestaan dat je slaat, bijt, schopt, …
Niet doen, niet aankomen…, geen … nee… Negatief, macht Zeggen wat wel mag (de bank is om op te zitten), afleiden, alternatief aanbieden, de omgeving controleren in plaats van het kind (weghalen waar een kind niet aan mag komen, kindvriendelijk maken).
En nu ophouden, nu weer normaal doen. Gevoelens ontkennen, voorwaardelijkheid Ik zie dat je het moeilijk vindt om….. Je bent teleurgesteld/boos/verdrietig… Je zou liever…, Zullen we dan….
Goed zo! (zonder uitleg en aandacht) Focus op gedrag, belonen (alsof het een trucje is) Fijn (bijv. aankleden). Dankjewel (bijv. tafel dekken). Je hebt me zo fijn geholpen. Je hebt er hard aan gewerkt en ik zie (zoveel kleuren in je tekening, zoveel torens op je bouwwerk, drie dieren,……). Het is je gelukt.
Voorzichtig! (terwijl een kind iets onveiligs doet) Focus op gedrag, geen vertrouwen in eigen inzicht van het kind. Afspreken dat ‘stop’ een woord is waarop zij reageren (bij gevaar) en dan stokstijf blijven staan/zitten. In andere gevallen vertrouw op het inzicht van het kind zelf en geef specifieke aanwijzingen (twee handjes vast aan de schommel/klimrek, niet dieper het water ingaan dan waar je nog kan staan, twee voetjes op de grond houden). Het kind kan zo zelf een gevoel voor veiligheid ontwikkelen.
Ik ga weg zonder jou hoor. Dreigen, angst, beschuldiging. Vooraf afspreken wanneer je vertrekt in termen die bij de leeftijd passen, een aantal tussenmomenten aangeven hoe lang het nog duurt. Begeleiden bij de transitie, bijvoorbeeld vooraf samen al iets leuks afspreken wat er na de activiteit komt; bijvoorbeeld kiezen wat er gegeten wordt, papa weer zien, favoriete trui aan, etc.
Wat ben je toch (een) knoeier/kletskous /aansteller/stout/ongehoorzaam /dom/stom/brutaal… Labelen, negatief. Wat vervelend dat je geknoeid hebt, zullen we het samen opruimen? Jij houdt ervan om te praten he? Ik merk dat je grote gevoelens hebt. Je werkt graag met je handen. Je houdt er niet van als een ander zegt dat je iets moet doen.
Wat ben je toch slim/knap/mooi/slank/lenig… Labelen, focus op gedrag (of iets waar het kind geen invloed op heeft). Iedereen heeft of kan iets moois, bij jou is dat je haar, en je kan goed touwtjespringen en verhalen vertellen. Bij … is dat …. En wat vind jij het mooist van …?
Ze is verlegen/traag/ondeugend… Labelen, focus op gedrag Niet over het kind praten waar het bij is, praat dan tegen het kind. Je vindt het moeilijk om tegen vreemde mensen te praten. Je hebt een hekel aan opschieten. Het lijkt alsof je ervan houdt om dingen te doen die anderen niet zo leuk vinden, hoe komt dat? Wat kunnen we doen om het gemakkelijker voor je te maken om …. te doen?
Waarom doe je toch zo? Shame, negatief, voorwaardelijk, blame Ik zie dat je … doet. Dat is niet zo fijn/aardig/leuk voor … Voel je je soms …. (emotie). Zullen we proberen om … Hoe kunnen we het weer goedmaken denk je?
Als je maar niet denkt dat je de baas bent. Macht, voorwaardelijk. Ik begrijp dat je het niet leuk vindt om weg te gaan/op te ruimen/aan te kleden/etc. En het is toch echt nodig, zal ik je helpen met … en dan doe je de rest zelf.
Wat ben je toch vervelend. Shame, labelen, blame, negatief. Wat je nu doet maakt me verdrietig/kribbig/moe. Kan je proberen … te doen daarvoor in de plaats? Je zou me echt helpen als je nu….
Stel je niet aan. Dat valt toch wel mee. Je hoeft niet te huilen. Je moet niet verdrietig zijn. Gevoelens ontkennen, voorwaardelijk. Ben je bang of geschrokken, verdrietig, heb je pijn, honger, dorst, heb je het koud … omdat …? Zou … helpen? Wil je … of zullen we …?
Nou dan moet je het zelf maar weten. Blame, shame, voorwaardelijk. Wil je dat ik help? Wil je een tip? Wil je het zelf verder proberen?
Dat heb ik je toch gezegd. Zie je dat krijg je er nou van. Macht, shame. Ging het zoals je verwacht had? Had je liever dat het… was gegaan? Wat ga je de volgende keer anders doen? Waarom?
Zie je dan niet dat ik bezig ben. Negatief, voorwaardelijk, legitimeren. Je zou me echt helpen als je…. Kan je even wachten, misschien kan je in die tijd even… Ik heb het nu even druk met……
Werk nou eens een keertje mee. Shame, blame, negatief. Ik zou het fijn vinden als je….. Zullen we proberen om… zodat we op tijd komen/kunnen gaan eten/klaar zijn als ….
Je moet… Macht, legitimeren. Het zou nu handig zijn als je, …. want dan…. Kan je me helpen met… Als jij nu eens…. dan doe ik…. en dan…..
Ben je al weer bezig de boel te verknoeien. Shame, labelen, negatief. Ik vind het niet leuk wat je doet, het maakt me onzeker. Nu kunnen we niet meer (natuurlijke gevolgen van het gedrag duidelijk maken, dit is wat anders dan straf)
Je bent toch geen baby meer. Labelen, shame, gevoelens ontkennen. Het lukt niet zo goed om…… vind je het moeilijk om… zullen we proberen om….
Pas erop hè?! Macht uitoefenen, dreigen, angst. Is het gegaan zoals je wilde, of had je wat anders verwacht. Wat denk je dat er mis ging? Ga je het nog een proberen, wat doe je dan anders?
Nu heb je spijt zeker, dat is dan nu te laat. Shame, macht, angst, negatief. Is het gegaan zoals je gedacht had? Vind je het jammer dat…. Ik vind het vervelend dat… Hoe kunnen we het oplossen?
Ga maar weg tot je weer normaal kan doen. Gevoelens ontkennen, macht, voorwaardelijk. Beschrijf wat je ziet van het kind, probeer te benoemen wat het kind voelt, erken het gevoel. Laat je liefde blijken en verhinder ongewenst gedrag zoals slaan/bijten/schoppen. Ik blijf bij je. Ik hou van je. Je hebt het heel moeilijk nu, dat kan ik wel zien, alle gedachten zitten helemaal door elkaar in je hoofd hè. Ik zie dat boos/verdrietig/bang/….. bent. Hoe boos ben je? (laten aanwijzen met de handjes of laten tekenen op papier). Teken afspreken met je kind wat betekent dat je van elkaar houdt; zoals aan je oorlel trekken of naar je neus wijzen. Dat kan je dan gebruiken als je kind met woorden niet meer bereikbaar is.
En wat zeg je dan…? (dankjewel,…) Shame. Je geeft het goede voorbeeld door te bedanken voor het kind, nadat hij/zij de kans heeft gehad dat te doen en je hebt er vertrouwen in dat het kind het eens ook gaat doen.
Zeg dat je er spijt van hebt, zeg sorry nu! Gevoelens ontkennen, macht uitoefenen. Ik zie dat xxx nu verdrietig is, of: Ik ben verdrietig. Wat kan je bedenken om het weer en beetje goed te maken?
Het lukt je! Je kunt het! Ik weet het zeker! Gevoelens ontkennen, focus op gedrag, voorwaardelijk. Het is heel moeilijk, maar je bent er bijna. Probeer eens om…. Wil je nog een tip? Zal ik je helpen?
Dat lukt je toch niet, nee dat kan je niet. Gevoelens ontkennen, macht uitoefenen, focus op gedrag, negatief. Hoe zou je dat aanpakken? Kan je er meer over vertellen? Denk je dat het lukt om….? Hoe zou je dat aanpakken?
Je krijgt geen cadeautje van Sinterklaas, je krijgt de roe en je gaat mee naar Spanje. Legitimeren, dreigen, angst, negatief. Sinterklaas houdt van kinderen daarom geeft hij cadeautjes, en elk kind krijgt cadeautjes omdat iedereen lief is, ook al doet iemand soms een beetje stout.
\r

Lees ook

Copyright

© Kenniscentrum Borstvoeding | Kleintjesconsult | Op dit artikel rust copyright

Hier uw advertentie?

Neem vrijblijvend contact met ons op voor de mogelijkheden

Gerelateerde artikelen