In 1998 gebruikte 40% van alle vrouwen van 15-49 jaar in Nederland de combinatiepil; in 1999 was dit zelfs 45,7%. De World Health Organisation (WHO), die onderzoek heeft verricht naar de effecten van de anticonceptiepil op de moedermelk, meent echter dat het gebruik van de combinatiepil niet wenselijk is in de lactatieperiode.
In dit artikel bespreekt Martien van den Berg het symposium Natuurlijk omgaan met Vruchtbaarheid van 27 september 1999 en gaat zij in op de mogelijkheden van anticonceptie in de lactatieperiode.
Onderschatting en medicalisering van de natuurlijke vruchtbaarheid bij paren met kinderwens
Prof. dr. R.E. te Velde, bijzonder hoogleraar in de Leer van de Menselijke Vruchtbaarheid aan de Universiteit van Utrecht, besprak de ontwikkelingen in de voortplantingstechnologie. Hij wees erop dat er een toenemende vraag en aanbod is in de voortplantingstechnologie. Zo wordt het leven steeds planmatiger en maakbaarder. Men ‘regelt’ de vruchtbaarheid, men ‘neemt‘ een kind, de coïtus wordt gepland.
Daar komt bij dat er vaak een schuldgevoel ontstaat als niet alles geprobeerd is. Steeds vaker wordt een indicatie gegeven voor in vitro fertilisatie oftewel reageerbuisbevruchting (IVF) of Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie (ICSI), dit is een IVF behandeling waarbij de samensmelting van eicel en zaadcel niet aan het lot wordt overgelaten, maar waarbij één enkele zaadcel wordt geselecteerd en rechtstreeks in de eicel wordt geïnjecteerd. Bij IVF en ICSI worden met behulp van hormoonstimulatie bij de vrouw meerdere eitjes tot rijping gebracht. Deze worden met een holle naald, onder echoscopie, uit de follikels gezogen. Vervolgens gaan ze naar het laboratorium.
De toename van het aantal indicaties heeft te maken met:
- toenemende mondigheid: cliënt beslist zelf;
- moderne/agressieve voorlichting en reclame: met IVF een schattig kindje op korte termijn, zonder IVF een miserabel onvruchtbaar leven;
- reclame die erop wijst dat IVF en ICSI vrouwvriendelijk en gemakkelijk zou zijn;
- vercommercialisering van de voortplantingstechnologie.
Te Velde wees duidelijk op de mogelijke risico‘s bij deze voortplantingstechnogie. En volgens hem zijn de gevolgen:
Op korte termijn voor de vrouw:
- ovarieel hyperstimulatiesyndroom;
- infectie door terugplaatsing van de eicel;
- bloeding;/li>
- complicaties lokaal anaestesie.
Op lange termijn voor de vrouw:
- mogelijk verhoogde kans op ovariumcarcinoom door stimulatie met hypofysehormonen;
- mogelijk vroeger in de menopauze.
Risico’s voor het kind:
- risico’s gerelateerd aan meerlingzwangerschap (40% kans op meerling) zoals vroeggeboorte en consequenties daarvan op latere leeftijd;/li>
- mogelijke risico’s gerelateerd aan eenling zwangerschap./li>
Bij een ICSI:
- mogelijk meer chromosomale afwijkingen;
- mogelijk gestoorde psychologische/intellektuele ontwikkeling;
- mogelijk groeistoornissen.
Definitie van onvruchtbaarheid
Te Velde betreurt de huidige definitie van onvruchtbaarheid die stelt dat er sprake is van onvruchtbaarheid als binnen een jaar na de kinderwens geen zwangerschap is opgetreden ondanks regelmatige onbeschermde coïtus. Te Velde is het met deze definitie absoluut oneens, vindt deze te zwart-wit. Alsof sprake is van alles of niets, een paar is of vruchtbaar of niet.
Hij hanteert een andere definitie en stelt dat de vruchtbaarheid wordt bepaald door de maandelijkse kans op zwangerschap (MFR= Monthly Fecundity Rate) Iedere maand is er een nieuwe kans. De MFR is afhankelijk van vrouwelijke en mannelijke factoren. De MFR varieert van infertiel (MFR=0) tot superfertiel (MFR=0,6 / 60% kans)
Als de MFR laag is duurt het heel lang voordat een mogelijke zwangerschap ontstaat. De kans op infertiliteit is 3-5%. Door selectie en toeval kan het voorkomen dat de kans op zwangerschap heel klein is. Verlagende factoren voor de MFR zijn verder: leeftijd van de vrouw, erfelijke factoren, verminderde beweeglijkheid van het zaad.
Verder wees Te Velde erop dat er vele misverstanden bestaan rondom de vruchtbaarheidsperiode. En door de verkeerde gehanteerde definitie van vruchtbaarheid wordt de kans om zwanger te worden na 1 jaar onderschat.
Zo komt hij de volgende misverstanden nog regelmatig tegen bij artsen:
- Aan de basale temperatuurcurve kun je zien of er een ovulatie is (opm. je kunt zien dat deze geweest is);
- Aan de basale temperatuurcurve kun je het tijdstip van ovulatie en dus vruchtbare periode aflezen (dus niet);
- Een vrouw is het meest vruchtbaar als de temperatuur voor het eerst omhoog gaat (dus niet);
- Als het na een jaar niet gelukt is, laat je je snel verwijzen voor IVF;
- Na drie of vier dagen onthouding is het zaad beter.
Wat je volgens Te Velde moet weten:
- Zaad kan lang overleven, tot zeven dagen!
- eicel leeft na de ovulatie kort, namelijk 12 uur;
- de vruchtbare periode begint 3-5 dagen voor de ovulatie. De kans op zwangerschap is hoger indien ieder etmaal coïtus plaatsvindt tijdens de vruchtbare periode;
- Indien er één maal een coïtus is in de vruchtbare periode, dan zou deze zo kort mogelijk voor de ovulatie moeten plaatsvinden.
De kansen op zwangerschap zijn:
- 1e jaar = 86% zwanger;
- 2e jaar = 45% zwanger van de overige 14%;
- 3e jaar = 23% zwanger;
- 4e jaar = 8% zwanger;
- 5e jaar = 5% zwanger.
Kortom de spontane kans op zwangerschap is hoger dan we geneigd zijn te denken. Een huisarts zou goede voorlichting moeten geven over de vruchtbare periode als na 1 jaar proberen er nog geen zwangerschap is opgetreden omdat iedere behandeling risico’s met zich meebrengt.
Betrouwbaarheid natuurlijke methoden en trends in het natuurlijk omgaan met vruchtbaarheid
Prof. dr. D. Timmermans, Adjunct-Kliniekhoofd in de Universitaire ziekenhuizen te Leuven en docent Faculteit Geneeskunde stelt dat natuurlijke methoden van anticonceptie en vruchtbaarheidsbepaling vaak afgedaan worden als zijnde onbetrouwbaar. Hij schetst vervolgens de opkomst van de pil en het steeds vaker optreden van paniekreacties vanwege berichten over bijverschijnselen. Vaak leidde deze berichtgeving tot een verhoogd percentage zwangerschappen. De informatie over de pil is vaak te gekleurd. Timmermans zet de voor- en nadelen op een rij:
Nadelen:
- Verhoogde kans op cardiovaculaire ziektes, myocarinfarct, beroerte.
- Verhoogde kans op thrombo-embolieën, hypertensie, metabolismestoornissen (suiker en vetten).
- Verhoogde kans op borstkanker (onderzoek Lancet onder 100.000 vrouwen), baarmoederhalskanker, leverkanker.
Voordelen:
- Betrouwbare anticonceptiva, regelmatige cycli en preventie van goedaardige borstpathologie, ectopische zwangerschap, ovariumkanker en endometriumkanker.
Vervolgens schetste Timmermans de ontwikkeling binnen de natuurlijke methoden van anticonceptie. Van het jaar 1930 met de Ogino-Knaus kalendermethode, 1954 Döring ‘ temperatuurmethode, 1964 Billings ‘ Ovulatiemethode, 1965 Rötzer ‘ symptothermale methode, 1987 Arbeitsgruppe ‘ NFP.
Sinds 1980 verschijnen er steeds meer publikaties in o.a. de Lancet over Natural Family Planning-methode (NFP) Ook verschijnen er steeds meer hulpmiddelen zoals computers die nuttig kunnen zijn als hulpmiddel om zwanger te worden.
Timmermans concludeert dat NFP een hele mooie en betrouwbare natuurlijke manier vormt van gezinsplanning.
De voordracht van een huisarts
J. Mercelis, huisarts, bedrijfsarts en arts-consulentenopleider voor NFP-Vlaanderen beschrijft de natuurlijke gezinsplanningmethode NFP als volgt.
Als je wilt leren autorijden, neem je les en haal je een rijbewijs. Bij natuurlijke gezinsplanning zijn deze lessen ook heel zinvol en haal je dus een vrijbewijs. In Duitsland zijn er inmiddels 500 consulenten actief om de sympto-thermale methode NFP aan te leren. De charme van NFP is te omschrijven als het ontstaan van vruchtbaarheidsbewustzijn, samen instaan voor gezinsplanning, ecologisch aspect (geen hormonen of vreemd lichaam meer) en zelfredzaamheid (uit de gemedicaliseerde samenleving). Mercelis komt met wetenschappelijke bewijzen vanuit de onderzoeken van de professoren Freund (Düsseldorf 1984) en Döring (München) en de Rice Fairfield studie onder 640 vrouwen met 13020 cycli. Tijdens de vragenronde kwam nog aan de orde dat bij pilgebruik er in feite geen sprake meer is van een normale hormonale cyclus. Er vindt geen echte menstruatie meer plaats, maar een onttrekkingsbloeding. Bij pilgebruik kan onregelmatig bloedverlies optreden of kan de menstruatie helemaal uitblijven. Je kunt je afvragen wat de consequenties hiervan zijn op de langere termijn.
Het centrum voor huwelijk en gezin
F. Verkaart, werkzaam als directeur in het Centrum voor Huwelijk en Gezin in het bisdom Roermond, en I. Verkaart-Kaal, staflid bij het Centrum voor Huwelijk en Gezin te Landgraaf en consulente Ovulatie-methode, geven in hun werk voorlichting over de ovulatiemethode en de sympto-thermale methode van gezinsplanning.
Voor begeleiding komen vaak vrouwen of paren die over willen stappen op een natuurlijke methode van gezinsplanning. Deze mensen hebben:
- onvrede met de pil en zijn bijvoorbeeld pilmoe na klachten;
- gezondheidsredenen ‘ milieu zowel extern als intern;
- religieuze motieven;
- kinderwens, vooral als één van het paar verminderd vruchtbaar is.
Het is verrassend om te zien wat gebeurt als mensen de NFP-methode gaan gebruiken
In het begin is er vaak onzekerheid. Na de kennisoverdracht van de methode ontstaat vaak verwondering. Er ontstaat een nieuw bewustzijn van “het vruchtbaar zijn”, een andere beleving van vrouwzijn, geen afhankelijkheid meer van de pil.
Als de methode een keuze is van een paar ontstaat ook vaak een nieuwe beleving van de seksualiteit, een nieuw bewustzijn van hun vruchtbaarheid. De kennis zorgt voor respect. De vruchtbaarheid wordt een gedeelde verantwoordelijkheid. Het is een dynamisch gebeuren waarbij gesprekken noodzakelijk zijn en daardoor ook heel waardevol kunnen worden.
NFP kan als levensstijl worden gehanteerd, waarbij geen andere vorm van anticonceptie wordt of alleen als anticonceptie, meestal in combinatie met condooms. Als NFP als levensstijl wordt gehanteerd worden regelmatig perioden van spanning of perioden van opbouw waargenomen. Er zijn perioden van onthouding. Uit de gesprekken die zijn gevoerd kwamen deze elementen als positief naar voren.
Er wordt in de onthoudingsperiode meer met elkaar gesproken, kleine attenties worden verzorgd, misschien minder gemeenschap ‘ maar wel meer kleur, je leert omgaan met andere liefdesuitingen, je bent dus vruchtbaar in andere opzichten. NFP is duidelijk een methode die moet worden aangeleerd en die alleen dan de hoge betrouwbaarheid haalt. Het valt of staat ook met de motivatie van de gebruikers.