Hitteplan! Bij warm weer: extra water bij borstvoeding is onverstandig

Jij bent alles wat je kind nodig heeft! Baby’s doen het prima op uitsluitend borstvoeding gedurende de eerste zes maanden. Extra drinken is niet nodig, we raden het zelfs af. De twijfels komen desondanks bij warm weer of als er sprake is van vakantieplannen naar een land met tropisch of subtropisch klimaat. Wij krijgen regelmatig de vraag hoeveel extra water er moet worden bijgegeven opdat de baby niet uitdroogt. In dit artikel leggen we uit hoe je uitdroging kunt voorkomen en dat extra water bijgeven bij borstvoeding niet nodig en zelfs onverstandig is.
[Update: 13-06-2022]

Tips voor de moeder

Op een warme dag blijf je je kindje borstvoeding geven op verzoek. Extra water bijgeven is niet nodig. Je baby zal frequenter drinken, dat is logisch en goed. De warmte en je verhoogde productie vragen ook meer energie van jou. Omdat wij, tenminste de meeste van ons, met dit warme weer, de neiging hebben om minder te eten, kan je makkelijk slap worden. Een paar tips voor jou!

• Drink extra: water, vruchtensap, lauwe thee, bouillon of soep, alcoholvrij bier, sportdrank.
• Drink vaak kleine slokjes en drink bij voorkeur altijd als je voedt, dat is een moment dat je toch even zit.
• Drink niet speciaal meer frisdrank; van al die suiker kun je juist moe worden.
• Eet extra fruit.
• Drink zoveel, of zoveel extra, dat je regelmatig lichtgele plas plast.
• Maak in plaats van warm eten een maaltijdsalade met rauwe groenten en fruit.
• Blijf in de schaduw, in koele ruimtes of onder de bomen.
• Smeer je borsten goed in en bescherm ze tegen de zon. Je tepels niet insmeren, zonnebrandcrème bevat geurstoffen en mogelijk andere stoffen die niet goed kunnen zijn voor je baby.
• Neem een paar extra borstcompressen mee als je op pad gaat als je veel transpireert.
• Een hydrofyldoek tussen jou en je baby voorkomt op elkaar plakken, eventueel kan de doek vochtig gemaakt worden onder de kraan

Onderzoeksresultaten

Uit onderzoek blijkt dat als een baby die zich aan de borst voedt extra water te drinken krijgt, hij minder moedermelk drinkt. En een baby die minder moedermelk drinkt dan hij nodig heeft, krijgt dus minder calorieën en voedingstoffen binnen dan noodzakelijk is.

Nadelen door toediening van extra water

• Minder zuigkracht. Bijvoeding in de vorm van drinken vermindert de behoefte van de baby om vaak en krachtig bij zijn moeder te zuigen en te drinken, met als gevolg dat je melkproductie minder snel op gang komt of zelfs afneemt.
• Tepel-speenverwarring of zuigverwarring. Indien het ‘extra’ vocht met een fles wordt gegeven, kan de baby met zijn manier van zuigen in verwarring raken door het verschil tussen tepel en speen waardoor het drinken aan de borst wordt bemoeilijkt. Daardoor wordt ook je melkproductie minder goed gestimuleerd en/of kan er stuwing ontstaan. Eén flesje met ander vocht kan dit al veroorzaken.
• Als met kunstmatige zuigelingenvoeding wordt bijgevoed, is er extra risico dat zich een allergie voor koemelkeiwitten of soja ontwikkelt.
• Bij onvoldoende hygiëne en gebrek aan koeling, ontstaat er een verhoogd risico op infectie.
• Uit onderzoek blijkt dat als een baby gedurende de eerste dagen water en/of glucose krijgt, de kans op geelzucht hoger wordt.

Uitdrogingsverschijnselen

Bij onvoldoende vochtopname ontstaat een vochttekort in het lichaam. De nieren kunnen een vochttekort gedeeltelijk compenseren door minder vocht uit te scheiden. De uitscheiding via de longen en de huid kan nauwelijks verminderen. Een lichte dehydratie kun je herkennen door lusteloosheid, sufheid, inactiviteit, gebrek aan eetlust, een droge beslagen tong en verminderde urineproductie. Bij een gezonde op tijd geboren baby komt uitdroging de eerste paar dagen praktisch niet voor, omdat deze baby’s worden geboren met overvloedig vocht.
De minimale urineproductie is op dag 1 en 2, één tot twee natte luiers, maar daarna kunnen minder dan drie natte luiers een belangrijk signaal zijn. Een ernstiger mate van uitdroging wordt gekenmerkt door een droge, niet elastische, losse huid en diepliggende ogen. Houdt altijd de kleur van de urine in de gaten. Geconcentreerde urine is geel tot donkergeel. Bij voldoende vochtopname is de urine minder geconcentreerd, waardoor ze bijna kleurloos is. Deze vorm van uitdroging noemen we primaire dehydratie.

Er bestaat ook secundaire dehydratie. Deze vorm van uitdroging kan ontstaan door abnormaal verlies van water en elektrolyten. Dit is meestal een acuut situatie, zoals bij braken, diarree, of hoge koorts. In deze situatie verliest men grote hoeveelheden vocht en natrium en in mindere mate ook kalium. De bloeddruk kan dalen, polsslag neemt toe en er kan duizeligheid ontstaan en verwardheid, sufheid. Het toedienen van alleen water is zinloos in dit geval omdat de nieren reageren op het lage natriumgehalte van het bloed.

Baby’s kunnen bij verkeerd beleid snel uitdrogen met ernstige gevolgen. Geelzucht kan worden bevorderd en er kan onherstelbare schade ontstaan in de hersenen of andere vitale organen. Let dus op de juiste signalen te letten.

Belangrijke aanwijzingen

Er zijn verschillende aanwijzingen om te bepalen of een baby genoeg melk binnenkrijgt of niet.

• Het zuiggedrag van de baby.Een baby die volop melk binnenkrijgt heeft een karakteristiek zuigpatroon. Zijn lippen zijn naar buiten gekruld. Over het algemeen opent hij zijn mond behoorlijk ver als hij drinkt en is het drinkritme langzaam maar gestaag. Bij de maximale opening van zijn mond is er een merkbare pauze: je kunt dat goed zien aan de kin. Vervolgens sluit de baby zijn mond weer iets. Met deze pauze wordt niet de pauze bedoeld tussen twee slokken. Het gaat om de pauze gedurende één zuigbeweging. Hoe langer deze pauze is, des te meer melk krijgt de baby. Soms kun je de baby horen slikken, maar een baby kan ook volop melk binnenkrijgen zonder geluid te maken. Normaal gesproken verandert het zuigpatroon gedurende een voeding. Af en toe zal een baby ook ‘sabbelen’. Af en toe sabbelen is geen probleem als een baby ook duidelijk zuigt en drinkt.
• Poepluiers, normaal gesproken.Dag één tot drie: donker, groen tot bijna zwarte poepluiers (meconium).Dag vier tot zes: ontlasting wordt steeds lichter van kleur zodra de baby meer moedermelk drinkt. Rond de vijfde dag verschijnt de normale mosterdkleurige zalvige ontlasting met af en toe enige variatie mogelijk naar oranje of groenig. De frequentie neemt toe tot minstens twee tot drie goed gevulde luiers per dag. Met vijf poepluiers per dag heeft een baby nog geen diarree. Bij diaree moet je denken aan tien tot zestien poepluiers.

  Als een baby op de vijfde dag nog steeds meconiumluiers heeft, dien je de dokter te waarschuwen. Bij sommige baby’s verandert het ontlastingspatroon na vier à zes weken naar bijvoorbeeld één poepluier per drie dagen. Het komt zelfs wel eens voor dat een baby het vijftien dagen stelt zonder een poepluier. Zolang het met de baby goed gaat en de ontlasting zacht en geel is, is er geen sprake van constipatie en/of van een abnormale situatie.

  Waarschuw een dokter, of check eerst je lactatiekundige, als je baby van drie weken of jonger gedurende 24 uur geen poepluier heeft gehad. Over het algemeen duiden kleine, onregelmatige poepluiers in deze periode op onvoldoende inname van voeding. Er zijn natuurlijk uitzonderingen, maar het is beter om het even te checken.

• Plasluiers, normaal gesproken.Dag één tot drie: weinig, maar toenemend in aantal.Dag vier tot vijf: vier à vijf volle plasluiers per dag.

  Dag zes: zes volle wegwerpluiers of zes à acht katoenen plasluiers per dag.

  Soms is het moeilijk te bepalen hoe groot de urineproductie is als er sterk absorberende luiers gebruikt worden. Je kunt leren hoe een minimale plasluier aanvoelt. Doe bijvoorbeeld eens 30 tot 60 ml water op een droge luier, en kijk hoe zo’n luier aanvoelt. De urine hoort licht van kleur te zijn, niet geconcentreerd en het mag niet sterk ruiken. De eerste twee tot drie dagen produceren sommige baby’s roze of rode urine. Dit hoeft geen reden tot paniek te zijn, maar controleer wel of je baby goed is aangelegd.

  Het bijhouden van de hoeveelheid urine helpt om een diagnose te stellen of een baby voldoende binnenkrijgt, maar is niet geschikt als diagnosemiddel als de baby naast moedermelk ook ander vocht krijgt.

• GewichtstoenameGebruik altijd dezelfde weegschaal. Je kunt het gewicht bijhouden in een WHO-groeicurve voor borstgevoede baby’s. Een kindje dat goed groeit volgt min of meer zijn of haar eigen lijntje.

De zieke baby met diarree

Niet alle dunne veelvuldige poepluiers betekenen diarree. Diarree komt bij een baby die kunstvoeding krijgt vaker voor en is ook langduriger dan bij een baby die zich voedt aan de borst.

Bij diarree moet je denken aan tien tot zestien poepluiers per dag met een waterige samenstelling met weinig vaste deeltjes en een afstotende geur.

Omdat moedermelk zo snel wordt opgenomen in het lichaam en vele antistoffen bevat, vormt moedermelk het beste medicijn en is de diarree vaak weer snel over. Maar als de diarree heel ernstig is kan een arts adviseren om een ORS-oplossing als supplement te geven naast de moedermelk. Als je voldoende moedermelk op voorraad hebt, kun je dat ook geven.

Om uitdroging te voorkomen zorg je er voor dat je baby veel moedermelk drinkt. Voed je baby veelvuldig. Dit geldt ook voor een baby die overgeeft als gevolg van ziekte en bij koorts.

Veelvuldige dunne luiers die groen en waterig zijn kunnen duiden op een overgevoeligheid voor voedingsmiddelen of medicijnen die moeder en/of baby hebben gebruikt. Het kan ook duiden op een overvloedige melkproductie en/of teveel aan voormelk. Raadpleeg je lactatiekundige.

Tot slot: gouden tips om uitdroging te voorkomen

Gedurende de eerste week na de geboorte:

• Je baby direct na de geboorte bij je op de buik leggen, en alle tijd geven dat hij zelf de tepel kan vinden en kan gaan drinken.
• Je baby bij voorkeur bij jou in de buurt houden zowel overdag als ‘s nachts, zodat de signalen van je baby snel gehoord en gezien kunnen worden.
• Frequent borst aanbieden op verzoek. Zodra je baby op de een of andere manier te kennen geeft dat hij wil drinken, geef hem de kans je borst te pakken; zowel overdags als ‘s nachts. De eerste week krijgt hij frequent de borst aangeboden om te drinken; tien tot twaalf keer op een dag is heel normaal.
• Voedt zo nodig frequenter. Als het nuttig lijkt dat je baby meer drinkt, verhoog dan de voedingsfrequentie. Bij borstvoeding geldt de wet van vraag en aanbod: hoe vaker je baby drinkt, des te groter jouw melkproductie.
• Fopspeen is dubieus. Het gebruik van een fopspeen, flessenspeen of tepelhoedje kan ertoe leiden dat je baby minder goed drinkt en kan bijdragen tot zuigverwarring.
• Over het algemeen wordt een baby voor een voeding achtereenvolgens aan beide kanten aangelegd totdat je baby aangeeft genoeg te hebben gehad.
• Stimuleer een slaperige pasgeborene om regelmatig te drinken. Sufheid en slaperigheid kan een oorzaak én gevolg zijn van uitdroging. Sommige baby’s lijken zo tevreden en eisen zo weinig dat er wel eens een voeding wordt gemist.
• Let ook op de kleding van je baby. Een baby die huilt, rood aanloopt en transpireert kan zeker te veel kleding aan hebben en door het transpireren weer onnodig vocht verliezen.
• Als je de indruk hebt dat je baby geen juiste drinktechniek heeft, vraag dan zo snel mogelijk advies aan je lactatiekundige. Zie Zoek deskundigen.

Overigens… Los van het feit of het warm of koud weer is… Een kind dat zich voedt aan de borst heeft tot een maand of 10-12 sowieso geen ander vocht nodig naast de borstvoeding. Zo nu en dan een slokje om te proeven en te oefenen met het drinken aan een beker, is logisch. Wanneer een kind namelijk al zijn of haar drinken aan de borst krijgt, blijft daarmee de melkproductie op peil, en ontstaat een zekere garantie op het kunnen blijven voeden, ook na een jaar.

Met het warme weer eet ik graag een ijsje. Mijn dochter Hana (hier 15 maanden) wil dan ook graag een likje. Omdat ze van een likje van mijn ijsje rode uitslag krijgt, maak ik moedermelkijsjes. Ik doe moedermelk in een ijsblokjeshouder, zet daar een ijsstokje in, en zet dat vast met plakband tot het bevroren is. Hier smult Hana van haar ijsje op schoot bij oma die zelf ook een ijsje eet. Groetjes van Diana

Lees ook

• Het Nieuwe Borstvoeding Boek, Stefan Kleintjes, lactatiekundige Groningen-Bedum & Gonneke van Veldhuizen-Staas.
• Eten voor de Kleintjes, kleintjes van 0-4 leren zelf eten, Stefan Kleintjes, kinderdiëtist en lactatiekundige Groningen Bedum; 10e druk september 2019
• Early additional food and fluids for healthy breastfed full-term infants, Hazel A Smith ¹, Genevieve E Becker, 2016
  
• Alle poepverhalen bij elkaar, Eurolac.net
• Decision tree and postpartum management for preventing dehydration in the breastfed baby. Jack Newman, Journal of Human Laction, nr. 2(2) 1996
• The importance of Newborn Stool Counts door Denise Bastien. Leaven Dec.’97-Jan.’98
• Krijgt mijn baby wel genoeg?
• Water supplementation in exclusively breastfed infants during summer in the tropics. H.P.S. Sachdev e.a. The Lancet, 20 april 1991