Afkolven van moedermelk

chicture2017-2.jpg Gonneke van Veldhuizen-Staas, lactatiekundige NLG, legt uit hoe het drinkproces van een baby aan de borst in zijn werk gaat, hoe je met de hand kolft en, voor als je niet met de hand wilt of kunt kolven, welke de kenmerken zijn van een goede en veilige kolf en welke kolfmachine het meest geschikt is.
Inhoudsopgave Inleiding Het drinken van een baby aan de borst Kind-gestuurde melkproductie Het afkolven van moedermelk Melkproductie Toeschietreflex Afkolven met de hand Kolven met een hulpmiddel Kenmerken van een goede kolf De kolf aanmeten, het voorbereiden en instellen Goede kolven op de Nederlandse en Belgische markt Lees ook Artikelgegevens en Copyright

Inleiding

Borstvoeding is het voeden van een kind aan de borst. Volgens onder andere de WHO, de Wereldgezondheidsorganisatie is dit de voeding van eerste keuze voor elke zuigeling op de hele wereld. Voor alle gezonde, op tijd geborenen kinderen en voor het merendeel van de te vroeg geboren en/of zieke kinderen is volledige borstvoeding gedurende de eerste zes levensmaanden en borstvoeding naast geschikte andere voeding tot ver in het tweede levensjaar of daar voorbij de meest geschikte voeding. Er zijn omstandigheden waarin het niet mogelijk is dat een kind uitsluitend bij de moeder aan de borst drinkt. De eerst aangewezen vervangende voeding is dan de afgekolfde melk van de eigen moeder. De volgende keuze is de melk van een andere moeder en pas dan een kunstmatige zuigelingenvoeding.

Het drinken van een baby aan de borst

Het drinken van een baby is de meest effectieve manier om melk uit de borst te halen. Het is een zeer ingewikkeld samenspel van positieve en negatieve druk en hormoonwerking. De mond van de baby omvat de gehele tepelhof. De baby neemt de borst ver in de mond. Zijn lippen sluiten zijn mondholte luchtdicht af. Hierdoor ontstaat een vacuüm, dus een negatieve druk, waardoor de borst op zijn plaats blijft en een beetje melk uit de borst wordt gezogen. De kaken, tong en gehemelte masseren de melkkanalen onder de tepelhof. Hierdoor ontstaat een positieve druk, die de melk uit de melkkanalen drukt. Het wegstromen van de melk veroorzaakt in de borst een negatieve druk, waardoor de in de verder naar achteren gelegen delen van het melkkanalensysteem aanwezige melk wordt aangezogen. De bewegingen van de tong tijdens het drinken aan de borst. De massage van de huid van de tepelhof met de daarin gelegen zenuwuiteinden veroorzaakt het loslaten van de hormonen oxytocine en prolactine. Oxytocine zorgt voor het samentrekken van de ringvormige spiertjes rondom de melkvormende cellen. Dit is een positieve druk die de melk met kracht door de melkkanalen in de richting van de tepel stuwt (de toeschietreflex of TSR). Het hormoon prolactine zorgt voor een nieuwe impuls voor het direct aanmaken van melk. Ook het leeg worden van de borst (verzamelholtes in de melkklieren en het melkkanalen systeem) veroorzaakt een hernieuwde aanmaak van melk. Het is uiteindelijk de positieve druk in de borst als gevolg van het hormoon oxytocine, dus van de toeschietreflex, die verantwoordelijk is voor de grootste melkstroom van de borst naar de baby.

Kind-gestuurde melkproductie

De uiteindelijke hoeveelheid melk is afhankelijk van het aantal keren dat de baby per etmaal drinkt en van zijn drinktechniek enerzijds en van het melkmakend vermogen van zijn moeder en de opslagcapaciteit in haar borsten anderzijds. Hoe beter de borsten geleegd worden en hoe vaker zij worden geleegd, hoe meer melk er zal worden gemaakt. Een effectief drinkende baby zal meerdere keren per voeding een TSR opwekken en zo zorgen voor meer melk. Een gelijktijdig (simultaan) en effectief drinkende tweeling zorgt voor de hoogste melkopbrengst, door het verdubbeld opwekken van meerdere TSR per voeding. Aan de borst drinkende kinderen weten zelf hoe ze voor meer melk moeten zorgen. Ze vragen vaker om de borst. Dat kan zijn een terugkerend verschijnsel van een paar dagen heel vaak willen drinken, bijvoorbeeld elk uur, waar voorheen eerder elke drie uur werd gedronken. Een andere manier is het clustervoeden. Bij clustervoeden wil het kind gedurende een enkele uren durende periode heel vaak korte voedingen.

Het afkolven van moedermelk

gracedubbel2017.pngBij het afkolven van moedermelk moet worden gestreefd naar een zo goed mogelijke imitatie van het drinken van de baby. Tot nu toe is er geen manier ontwikkeld waarbij het zeer ingewikkelde samenspel van positieve en negatieve druk en massage volledig wordt nagebootst. De nadruk van een kolftechniek kan liggen op ofwel massage en positieve druk (afkolven met de hand) of op negatieve druk (afkolven met een kolf) eventueel gecombineerd met massage. Bij het drinken van de baby zijn zowel de positieve als de negatieve druk van belang, maar de positieve druk lijkt daarbij dominant te zijn.

Melkproductie

De melkproductie wordt bepaald door de grondigheid van het legen van de borst en van de frequentie waarin melk wordt gevraagd. Het is dus belangrijk dat de borsten bij het kolven zo goed mogelijk worden geleegd en dat het kolven vaak genoeg gebeurt. Over het algemeen is kolven op tijden dat anders zou worden gevoed voldoende. Veel moeders ervaren echter dat met kolven toch minder melk uit de borst komt dan de baby krijgt en dat dus de hoeveelheid melk terug kan lopen. Dan kan gekozen worden voor bijvoorbeeld drie keer kolven voor twee gemiste voedingen. Een andere manier is om elke dag een periode van clusterkolven in te lassen. In zo’n periode van bijvoorbeeld drie uur wordt elk half uur of elke twintig minuten een paar minuten dubbelzijdig gekolfd. Het kolven begint met het opwekken van de toeschietreflex en duurt tot de melkstroom afneemt. De kolf en de flesjes blijven staan tot de volgende kolfbeurt, afgedekt met een schone doek.

Toeschietreflex

Een belangrijke factor bij succesvol kolven is het opwekken van een toeschietreflex (TSR), waardoor de melk actief door de borst zelf wordt uitgescheiden. Het opwekken van de TSR gebeurt door zowel fysieke factoren (massage van de melkklieren en stimulatie van de zenuwuiteinden in de tepelhof) als psychische factoren (waaronder emoties en geconditioneerde reflexen). Ongeacht de manier van kolven zal elke kolfsessie moeten worden ingeleid door het opwekken van de TSR. Vaak verdient het aanbeveling om ook tijdens het kolven opnieuw de TSR op te wekken, wanneer de melkstroom sterk afneemt. De TSR kan worden opgewekt door warmte, massage en routine of door een combinatie daarvan. Een plezierig warme omgeving, warme kompressen en massage met warme handen en eventueel een zeer spaarzaam gebruikte speciale massageolie (die niet in de buurt van de tepel en tepelhof mogen komen) zijn manieren om de borsten te verwarmen. Massage kan op allerlei manieren worden uitgevoerd. Belangrijkste factor voor het bepalen van de effectiviteit van een bepaalde vorm van massage is dat het voor de vrouw zelf een plezierige ervaring is. De massage kan stevig zijn en daarmee indirect ook inwerken op de melkklieren, of oppervlakkig en strelend of kietelend.
Bron: Atlas Borstvoeding | bvorganisatie LLL Bij het masseren worden ook de tepel en tepelhof meegenomen. Dit gaat het beste door met de palm van de licht gebogen hand over beide tepels tegelijk te wrijven in een cirkelende beweging. Daarna met duim en wijsvinger van de rand van de tepel in de richting van de tepel wrijven, telkens op een andere plaats, zodat de hele tepelhof wordt bereikt. Deze massage wordt aan beide borsten tegelijk uitgevoerd. In totaal duurt het masseren twee tot vijf minuten. Bij stuwing in de tepelhof of een anderszins strakke tepelhof kan ook RPS worden toegepast als onderdeel van het masseren. RPS is Reverse Pressure Softening, ofwel zacht maken door tegengestelde druk. Hiertoe worden zes vingertoppen rechtop in een rondje rondom de tepel geplaatst die vervolgens gelijkmatig in de richting van de borstkas worden geduwd. De druk een minuut vasthouden en dan loslaten. De druk kan ook met de zijkanten van twee vingers of duimen worden uitgeoefend.

Afkolven met de hand

Afkolven met de hand is de eenvoudigste manier van afkolven. Ze kan op ieder moment en elke plaats worden toegepast en er is geen speciaal gereedschap voor nodig, anders dan een kommetje om de melk op te vangen. Afkolven met de hand is voor elke voedende moeder een handige techniek om achter de hand te hebben in noodsituaties. Niet elke vrouw vindt afkolven met de hand plezierig en het lukt ook niet bij elke vrouw even goed, ook niet na goede instructie. Aan de andere kant zijn er ook veel vrouwen die liever geen apparaat aan hun borsten hebben en met plezier en gemak een volledige voeding met de hand afkolven. Met enige oefening is simultaan dubbel afkolven ook mogelijk. Dit vergt vooral handigheid met het opvangen van de overal heen spuitende melk. Afkolven met de hand benadert het drinken van een kind het meest, in die zin dat de melk door compressie, dus positieve druk, uit de borst wordt verwijderd in plaats van door vacuümzuiging, zoals bij de meeste soorten kolven. Afkolven met de hand kan naar believen door de gebruikster worden aangepast en vloeiend worden afgewisseld met masseren. Dit heeft een positieve invloed op het opwekken van een TSR. Er zijn meerdere manieren om met de hand melk uit de borsten te drukken. De bekendste manier is afkolven volgens Marmet. Dit is een methode die zeer precies moet worden uitgevoerd en zeker oefening vergt om onder de knie te krijgen. Veelal gebruiken vrouwen een minder precieze variant, waarbij de vingers niet worden gerold. Welke manier ook wordt gekozen, de volgende principes moeten worden aangehouden:
  • de vingers wrijven niet over de huid, maar de weefsels onder de huid worden gemasseerd;
  • duim en vinger(s) staan tegenover elkaar ter weerszijde van de tepel, ongeveer 2,5 cm achter de aanzet van de tepel;
  • duim en vingerduwen de huid over de onderliggende weefsels in de richting van de borstkas;
  • duim en wijsvinger worden naar elkaar toe geduwd;
  • duim en vinger duwen over de melkkanalen in de richting van de tepel;
  • enkele malen herhalen, dan de duim en vinger(s) verplaatsen rondom de tepel, zodat alle melkklierlobben aan bod komen.
Bij tweehandig afkolven gaat de tweehandige borstmassage over van de borst naar het gebied rondom tepel en tepelhof, waarbij steeds meer druk op de dieper liggende weefsels wordt uitgeoefend. Dit gaat over in het eigenlijke kolven, waarbij masseren en kolven ook worden afgewisseld:
  • de borst wordt op de onderste hand gesteund;
  • met de zijkant van de bovenste hand wordt nu de borst ingedrukt, naar achteren bewogen en weer naar voren, zoals bij de methode hierboven met de vingers werd gedaan;
  • de hand glijdt tijdens het kolven niet over de huid.
Films die afkolven met de hand laten zien:

Kolven met een hulpmiddel

Kolven zijn waarschijnlijk de meest gebruikte hulpmiddelen bij het geven van borstvoeding. In drogisterijen, apotheken en baby speciaalzaken vindt men ze te kust en te keur. De verkopers hebben meestal weinig kennis over het gebruik ervan en kunnen over het algemeen al evenmin de kwaliteit en veiligheid van het product beoordelen. Lactatiekundigen zijn beter in het geven van informatie en begeleiding bij het aanraden en verkopen, c.q. verhuren van een kolf, maar blijven vaak hangen bij één of hooguit twee merken. Hieronder volgt een overzicht van de verschillende mogelijkheden in modellen en ‘aandrijving’, van de kenmerken van een goed functionerende en veilige kolf. De in dit artikel genoemde kenmerken van een goede en veilige kolf kunnen worden gebruikt om het grote en gevarieerde aanbod van kolven te beoordelen. kolfruimte_20190512.jpg
Dieuwertje schrijft ons: ‘Ik was aangenaam verrast toen ik een dagje naar de Efteling was zonder baby. Zo gastvrij als de Efteling altijd is, is er ook de ideale kolfruimte beschikbaar die je bovendien zelf van binnenuit op slot kan doen. En niet zomaar een, maar zo’n vier tot vijf. Daar kunnen veel bedrijven een voorbeeld aan nemen. Je kan de kolfruimtes vinden in de Efteling-app onder praktische info. Daar vind je de plattegrond waar de ruimtes zich bevinden.’
Kolven zijn te verdelen in handkolven, batterij aangedreven kolven en elektrische kolven. Voor de volledigheid passeert eerst een drietal weinig gebruikte of verouderde kolfhulpmiddelen de revue.
De warme pot methode: een grote glazen pot wordt gevuld met heet water, tot het glas goed warm is. Vervolgens wordt de pot leeggegoten en nog warm op de borst over de tepel en tepelhof geplaatst. De ingesloten warme lucht krimpt in door afkoeling en veroorzaakt daardoor een vacuüm. De warmte heeft tegelijkertijd een licht oxytocine opwekkende werking. Deze methode werkt voornamelijk op negatieve druk en een lichte hormoonwerking.
Een ouderwets systeem is de kolf waarbij de moeder een vacuüm maakt door zelf aan een slang te zuigen of waarbij de zuiging wordt opgewekt door een lopende kraan. Dit laatste kost erg veel water, omdat gedurende de volledige kolftijd de kraan flink moet blijven lopen. Het open deel van de aanzuigslang wordt daarbij zodanig onder de waterstraal gehouden, dat er geen water in, maar alleen langs de slang loopt. Dit wekt een constante, niet onderbroken zuiging op, wat een potentieel gevaar voor weefsel letsel inhoudt. De variant waarbij de moeder zelf zuigt heeft dit nadeel minder. Deze beide kolven kunnen zelf worden gemaakt door een borstschild met opvangpotje of -fles van een bestaande kolf te gebruiken, met een slang die eigenlijk naar de motor loopt (bijvoorbeeld van de elektrische Ameda kolven).
De balgkolf wordt nog steeds verkocht en waarschijnlijk gebruikt. Dit model is volstrekt af te raden in elke uitvoering, dus zowel die met een heel klein glazen reservoirtje als die met een flesje. De zuigkracht is onvoorspelbaar, maar kan zeer groot zijn. Bovendien is de balg erg moeilijk schoon te houden en is daardoor een broedplaats van schimmels en bacteriën.
klvn_balg2.jpg
Handkolven werken met de meest uiteenlopende systemen, maar allemaal wekken ze door zuiging een, al dan niet onderbroken, vacuüm op. Sommige kolven worden (desgewenst of standaard) geleverd met een zacht siliconen inzetstuk voor het borstschild dat zorgt voor een licht masserende werking en dus positieve druk. De meeste kolven worden geleverd met inzetstukjes voor kleinere borsten of tepels en een enkele keer is het mogelijk een groter borstschild voor grote tepels te bestellen.
De cilinderkolf is verkrijgbaar in een rechte en een gehoekte uitvoering. De zuiging wordt opgewekt door de binnenste van twee luchtdicht in elkaar sluitende cilinders uit te trekken. De mate van vacuüm of zuiging wordt bepaald door de mate van uittrekking en door het melkniveau. De bedoeling van deze kolf is om door een blijvend, maar zeer langzaam afnemend vacuüm de melk uit de borst te laten stromen, ongeveer zoals bij de warme pot methode. De melk stroomt direct in de cilinder die het vacuüm veroorzaakt. Het vullen van de cilinder met melk doet de zuigkracht verminderen. De meningen van deskundigen en gebruiksters lopen uiteen van ‘een volslagen onding’ tot ‘de beste kolf die er is’!
De zuiging bij de pistonkolf wordt opgewekt door het uittrekken van een zuiger (de piston). De zuigkracht kan worden bepaald door de kracht, c.q. snelheid waarmee de piston wordt uitgetrokken of, in een betere uitvoering, door de verzegeling van de piston in te stellen. Betere modellen hebben eveneens een ingebouwde automatische vacuümonderbreking. Een ventiel voorkomt dat er melk komt in het vacuüm makend deel.
De trekker- of plantenspuitkolf heeft een trekker zoals bij een plantenspuit . Het knijpen daarin heeft het omhoog halen van een zuigertje een vacuüm tot gevolg. Evenals bij het pistonmodel is het betere model voorzien van vacuüm onderbreking en een ventiel. De zuigkracht is altijd hetzelfde en kan niet worden ingesteld. Dit komt doordat het zuigersysteem de zuigkracht indirect opwekt. Harder knijpen om meer zuigkracht te verkrijgen, maakt alleen de kolf kapot.
Andere kolven werken met andere knijpsystemen om door het ophalen van een zuigertje een vacuüm op te wekken. Dit kan een dubbele beugel zijn of een variatie op een trekker en dergelijke. Ook hierbij weer onderscheiden de betere zich van de mindere door de vacuüm onderbreking en het ventiel.
Elektrische kolven kunnen worden onderscheiden in lichte, middelzware en zware kolven, waarmee niet een gewicht, maar het vermogen wordt aangeduid. De lichte en middelzware kolven kunnen vaak met batterijen worden aangedreven en hebben eventueel een adapter voor het lichtnet of de sigarettenaansteker van de auto. De zware kolven worden alleen elektrisch aangedreven.
De nieuwste ontwikkeling is de computer gestuurde kolf, waarin het persoonlijke zuigritme en de vacuüm sterkte worden opgeslagen. Er hoeft dus tijdens het kolven niet aan knopjes te worden gedraaid. Deze kolven beginnen met een aantal oppervlakkige (lage vacuümsterkte) en snelle zuigingen en gaan na het optreden van de toeschietreflex over op een langzamer ritme met een dieper vacuüm.
De kwaliteit van de kolf wordt niet alleen bepaald door het vermogen, ook het ritme en het onderbreken van de zuigkracht spelen een rol. Modellen waarmee simultaan dubbel afgekolfd kan worden hebben twee belangrijke voordelen. Het kolven gaat dubbel zo snel en de melkopbrengst is hoger In alle gevallen wekt de motor een vacuüm op, waardoor de melk via een op dat van de meeste handkolven lijkend borstschild de borst verlaat en in een fles of zakje wordt opgevangen. Sommige elektrische kolven kunnen – standaard of desgevraagd – worden geleverd met een zacht siliconen borstschild, dat de vacuüm werking van de kolf door een lichte massage van de tepelhof ondersteunt, een inzet stukje voor kleine tepels en in een enkel geval op bestelling met een groter borstschild voor grote tepels. De lichte en middelzware kolven kunnen worden gekocht of gehuurd, de zware kolven worden alleen verhuurd. Let er bij het huren van een kolf altijd op dat alleen de motor en accessoires als tas en koelelementen worden verhuurd. Alle delen die met de borst en/of de melk in aanraking komen (meestal de afkolfset bestaande uit fles en borstschild) moeten worden gekocht.

Kenmerken van een goede kolf

De beste kolf zou er een zijn die de masserende werking van de tong, kaken en gehemelte van de baby imiteert en dus de melk meer door een combinatie van positieve en negatieve druk en hormoonwerking aan de borst onttrekt. Een kolf die precies werkt zoals een drinkende baby is nog niet gemaakt. Toch kan in een kolf gezocht worden naar zoveel mogelijk factoren die het drinken van de baby imiteren en naar veiligheid. Bij een goede en veilige kolf
  • wordt het vacuüm automatisch onderbroken;
  • kan de zuigende kracht traploos worden ingesteld, waarbij de maximale kracht gedurende telkens maximaal één seconde geen weefselschade mag veroorzaken;
  • kan het ritme waarin het vacuüm wordt onderbroken traploos worden ingesteld, met één keer per seconde als traagste stand;
  • is het borstschild (te) voorzien van een zacht siliconen inzetstuk om de tepelhof te masseren; is de opening voor de tepel groot genoeg om weefselletsel aan de tepel door wrijven te voorkomen of zijn meerdere maten borstschilden verkrijgbaar;
  • bestaat de mogelijkheid om simultaan (dat wil zeggen tegelijkertijd vacuüm zuigen en vacuüm onderbreken) dubbel (dat wil zeggen aan beide borsten tegelijk) af te kolven;
  • maakt de motor geen hinderlijk geluid (dit kan voor de moeder die niet volledig privé kan afkolven een negatieve werking op de toeschietreflex hebben);
  • kunnen alle delen die met de borst en/of met de melk in aanraking komen hygiënisch worden gereinigd.
Bij elk met de hand aan te drijven systeem moet bij langdurig gebruik rekening worden gehouden met het optreden van RSI (Repetitive Strain Injury) door het steeds opnieuw maken van dezelfde beweging. De diverse leveranciers claimen elk dat hun systeem minder risico voor RSI geeft, maar dat is maar ten dele waar. Veel hangt ook af van de manier waarop de vrouw kolft, of zij ontspannen werkt of juist niet en hoe intensief er moet worden gekolfd. Voor langdurig en/of intensief gebruik is een handkolf over het algemeen niet aan te raden.

De kolf aanmeten, het voorbereiden en instellen

Kolven is iets dat een moeder moet leren, net zoals het borstvoeding geven. En meestal moet de moeder ook even wennen aan het apparaat, wennen aan het idee dat er een apparaat om melk vraagt en niet de eigen baby. Het is belangrijk, in het belang van het opwekken van een toeschietreflex dat voordat met het kolven begonnen wordt, de moeder zich ontspant. Dat kan door de borsten te verwarmen met warme washandjes en door een lichte massage. Ook het masseren van de tepels kan effectief zijn, evenals het lichtjes schudden van de borst in een voorovergebogen positie. Bij het masseren is het belangrijk dat de moeder het zelf plezierig vindt aanvoelen, anders werkt het averechts. Wat lekkers drinken (warm) helpt vaak ook goed, net als het denken aan de baby die gevoed moet worden. Een foto, een geluidsbandje of lekker ruikende babykleertjes kunnen een prima hulpmiddel zijn. Van belang is dat de kolf goed aangemeten is. De tepel moet precies in de tunnel van de trechter passen, zonder te klemmen. Bij het kolven mag hij niet helemaal door de trechter heen getrokken worden. Let ook op dat er van de tepelhof niet meer dan een klein randje de trechter ingezogen wordt. Is de tunnel te groot, dan verdwijnt er teveel van de tepelhof in de tunnel, beschadigt de borst en wordt er niet een goed vacuüm opgebouwd. Is de tunnel te klein, dan beschadigt de tepel en wordt de borst niet goed geleegd. In de winkel waar de kolf gekocht zijn aanpas-stukjes te koop van de juiste maat die past bij de afmeting van de tepel. klvn-wrkn-brstschld.jpg Het borstschild moet mooi rechtstandig en precies op het midden van de tepelhof en tepel geplaatst worden. Dan kan er niets afknellen en wordt de borst mooi helemaal leeg gekolfd. Het afkolven altijd beginnen met een niet te hoog vacuüm en een snel ritme. Dit lijkt op het trillende zuigen dat veel kindjes doen als ze net beginnen met drinken! Dan, als de TSR er is, kan de moeder overschakelen op meer vacuüm en een trager ritme. Om het maximale vacuüm te vinden zal eerst de vacuümstand steeds iets hoger gezet moeten worden tot het punt dat het onaangenaam wordt. Dan is het een kwestie van de vacuümstand net even lager zetten. Dit is voor de meeste vrouwen de stand die met optimaal vacuüm waarbij de borsten het beste geleegd worden. chicture2017-2.jpg
In onze webshop bieden wij het Horigen 3D kolfassortiment aan. Zowel goedkoop als duurder. Altijd gratis thuis geleverd binnen NL & België.

Goede kolven op de Nederlandse en Belgische markt

Er zijn op dit moment vijf leidende merken, die allemaal hun eigen sterke en zwakke punten hebben. Deze merken hebben allemaal ten minste een handkolf en een of meerdere soorten elektrische kolven in het assortiment.

Lees ook

Artikelgegevens en Copyright

Hier uw advertentie?

Neem vrijblijvend contact met ons op voor de mogelijkheden