Kolven in de zwangerschap

Annet Mulder

voorkolven6.jpgAfkolven van moedermelk tijdens de zwangerschap kan soms nuttig zijn. Dit artikel geeft informatie over de verschillende redenen om te kolven tijdens de zwangerschap, diverse contra-indicaties en het geeft uitleg over het afkolven van moedermelk in de praktijk. Dit artikel is bedoeld voor moeders, lactatiekundigen en alle andere zorgverleners die geïnteresseerd zijn of er over geïnformeerd willen of moeten worden. Als je op zoek gaat naar informatie, dan vind je vooral ervaringen van moeders die diabetes hebben. Deze moeders weten dat de baby na de bevalling naar alle waarschijnlijkheid bijgevoed zal moeten worden met kunstmatige zuigelingenvoeding omdat het protocol van het ziekenhuis dit voorschrijft. Als reden hiervoor wordt het voorkomen van een laag glucose bij de baby genoemd. Deze vrouwen kolven moedermelk af voor de bevalling zodat hun baby hun eigen melk krijgt na de bevalling en geen kunstmelk.
De belangrijkste reden om te kolven in de zwangerschap is dus het verzamelen van colostrum om te voorkomen dat je kindje met kunstmatige zuigelingenvoeding gevoed wordt.
voorkolven7.jpgEr zijn echter nog veel meer situaties waarbij kolven in de zwangerschap nuttig kan zijn. De Engelse term voor kolven in de zwangerschap is Antenatal Breast Expression, of ABE. Als je op die term zoekt, vind je meer informatie en ook meerdere onderzoeken naar dit onderwerp. Ik wil benoemen dat de moeder die kolft tijdens de zwangerschap zelf verantwoordelijk is voor haar keuze. Dit artikel biedt achtergrondinformatie en praktische tips. Wil je tijdens je zwangerschap kolven, maak dit dan bespreekbaar en zeg je verloskundige of gynaecoloog dat je dit van plan bent. Met dit artikel heb je informatie voor de zorgverlener en kun je bespreken of jouw situatie mogelijke contra indicaties met zich mee brengt.

Is kolven in de zwangerschap iets nieuws op borstvoedingsgebied?

voorkolven8.jpgLactatiekundigen hebben dit niet bedacht. Voor veel zorgverleners is het echter wel een nieuwe ontwikkeling. De lactatiekundigen in Nederland zijn op de hoogte van de mogelijkheid en uit een klein onderzoek blijkt dat ongeveer de helft het kolven tijdens de zwangerschap wel eens aanraadt. De lactatiekundige is de aangewezen persoon voor informatie en begeleiding hierbij. Heeft je verloskundige of gynaecoloog vragen? Laat ze dan vooral contact opnemen met de of jouw lactatiekundige. Uit het review Antenatal Breast Expression; a critical review of the literature (Chapman et al 2012) blijkt dat er al onderzoeken bekend zijn uit 1946. In die periode waren het vooral artsen die het voorbereiden van de borsten adviseerden. Er zijn in die tijd onderzoeken gedaan met de vraag of het voorbereiden van de borsten een positieve invloed had op het geven van borstvoeding. Daarnaast werd gekeken of tepelstimulatie een vroegtijdige bevalling in gang kan zetten. Uit oudere onderzoeken blijkt dat het ‘harden’ van de tepels in de zwangerschap geen positief effect heeft op de start of de duur van de borstvoeding. In de zestiger tot tachtiger jaren is er vooral onderzoek gedaan naar het nut van tepelstimulatie. Tepelstimulatie werd ingezet op een manier die niet te vergelijken is met het afkolven van moedermelk tijdens de zwangerschap zoals we dat nu kennen. De zwangere werd aangeraden meer dan één uur per dag de tepels te rollen en te stimuleren. Het doel was dus het opwekken van een weeën activiteit! Deze onderzoeken zijn vooral gedaan bij moeders die al uitgerekend waren maar het bleek geen positieve invloed te hebben. De vrouwen bevielen hierdoor niet eerder dan de vrouwen die geen tepelstimulatie deden. Was dit wel het geval geweest dan zouden we nu alle zwangeren die meer dan 40 weken zwanger zijn aanraden om drie uur per dag haar tepels te stimuleren.

Waarom zou je gaan kolven in de zwangerschap?

Genoemde review beschrijft drie redenen om te kolven in de zwangerschap
  • Voorbereiding borsten.
  • Colostrum verzamelen.
  • Versnellen van het op gang komende van de melkproductie (Lactogenese II).

Voorbereiding van je borsten

Tegenwoordig wordt afgeraden om je tepels op een speciale manier te behandelen in de zwangerschap. Dit is nergens voor nodig. Vroeger werd vrouwen aangeraden om te tepels met een tandenborstel te behandelen of om je met een ruwe handdoek af te drogen zodat de tepels ‘gehard’ waren voor de baby aan de borst ging drinken. Tegenwoordig zijn er tepelcrèmes, maar ook deze zijn niet nodig. Het masseren of kolven van de borsten kan wel voor een betere bekendheid met je borsten zorgen. Als je weet hoe het voelt om je borsten te masseren en te kolven, kan het handig zijn wanneer dit na de bevalling nodig blijkt te zijn. Als je de techniek van het kolven met de hand onder de knie hebt, doe je dit na de bevalling sneller dan wanneer je afhankelijk bent van een zorgverlener die hier eerst uitleg over moeten geven. Je bent dus zelfredzamer. Als er moedermelk nodig is, ben je niet afhankelijk van een elektrische kolf! Het motto hierbij is: ‘De motivatie en de voorbereiding op het geven van borstvoeding begint in de zwangerschap. Bereidwilligheid, motivatie en vertrouwen zijn belangrijk voor een succesvolle basis bij borstvoeding.’

Colostrum verzamelen

voorkolven9.jpgAls alles normaal verloopt dan zal je baby, binnen het eerste uur na de bevalling voor het eerst bij je aan de borst drinken. Helaas lukt dit niet altijd. Dit lukt bijvoorbeeld niet altijd na een keizersnede of na een kunstverlossing zoals een vacuüm. Er zijn situaties waarbij het protocol van het ziekenhuis voorschrijft dat je baby meerdere keren met kunstmelk bijgevoed moet worden. Bijvoorbeeld bij diabetes, bij een te vroege bevalling, bij een bevalling van een kleine baby of soms bij een grote baby.
De belangrijkste reden om te kolven in de zwangerschap is dus het verzamelen van colostrum om te voorkomen dat je kindje met kunstmatige zuigelingenvoeding gevoed wordt.

Versnellen van het op gang komen van de melkproductie

Voor het op gang komen van de melkproductie wordt de term ‘lactogenese’ gebruikt. Vanaf halverwege de zwangerschap tot de eerste twee dagen na de bevalling spreekt men van Lactogenese I. Deze fase wordt gekenmerkt door een toename van het borstweefsel en het actief worden van de melkmakende cellen. Lactogenese II is de fase van de derde tot de achtste dag na de bevalling en wordt gekenmerkt door de overvloedige aanmaak van moedermelk. Lactogenese II wordt uitgelokt door
  • Een snelle daling van progesteron na de geboorte van de moederkoek.
  • Het uitscheiden van prolactine door de hypofyse voorkwab.
  • Het uitscheiden van oxytocine door de hypofyse achterkwab.
  • Het leegmaken van de borst door de baby (of borstkolf).
  • Het zuigen van de baby aan de borst zorgt voor stijging van de prolactine- en oxytocinespiegels.
Voor het op gang komen van een melkproductie is dus meer nodig dan alleen het kolven. Uit de huidige onderzoeken blijkt niet dat het kolven in de zwangerschap dit proces versnelt. Het zelfvertrouwen, de rust die het geven van je moedermelk aan je baby met zich mee brengt, zal zeker een positieve invloed hebben! Uit één onderzoek blijkt dat een grotere groep moeders die gekolfd heeft tijdens de zwangerschap, het kindje binnen het eerste uur aan de borst had en daarbij ook de ervaring heeft dat hun melk stroomde.

In welke situaties is kolven tijdens de zwangerschap een optie?

dm7.jpgNatuurlijk in elke zwangerschap maar de vraag is of het altijd nodig is. Het aanleren van de techniek het kolven met de hand is voor iedere zwangere nuttig maar is het afkolven van moedermelk voor iedere zwangere nodig? Dit is iets wat de zwangere vrouw zelf moet en kan beslissen.

Kolven tijdens je zwangerschap is nuttig in de situaties waarbij de zwangere vrouw

  • Diabetes mellitus heeft en weet dat de kans groot is dat haar baby kunstvoeding zal krijgen.
  • Weet dat haar baby een aangeboren afwijking heeft die het drinken aan de borst zal bemoeilijken, zoals schisis.
  • Weet dat ze prematuur gaat bevallen en de bevalling niet meer tegen te houden is.
  • Weet dat haar baby matig groeit en dat ze ingeleid wordt.
  • Bekend is met allergieën in de familie.
  • Onderontwikkelde (hypoplastische) borsten heeft (vraag bij twijfel na bij een lactatiekundige).
  • Poly Cysteus Ovarium Syndroom heeft.
  • Een borstoperatie heeft gehad (vooral bij borstverkleining).
  • Een voorgeschiedenis heeft met daarbij een lage melkproductie .
  • Een meerling verwacht.
  • Flink overgewicht heeft.
  • Zal bevallen van een groot/zwaar kind.

Contra-indicaties

Er zijn redenen om het kolven in de zwangerschap af te raden of de keus te maken dit niet te doen. Diverse vrouwen op de wereld geven borstvoeding aan een ouder kind terwijl zij ook zwanger zijn. In Bangladesh is het percentage van zwangeren die borstvoeding geeft 12%, in Senegal 30% en in Guatemala 50%. Deze vrouwen wordt niet aangeraden om te stoppen met borstvoeding geven tijdens de zwangerschap. Er zijn bij deze zwangerschappen ook geen negatieve gevolgen bekend. Deze vrouwen bevallen niet eerder dan vrouwen die niet voeden en ook hun baby’s groeien tijdens de zwangerschap net zo goed. Dus in het algemeen zijn er geen redenen om niet te kolven tijdens de laatste weken van de zwangerschap. Zolang de verloskundigen of arts nog geen gemeenschap (lees orgasmes) afraadt, is er geen reden om niet te kolven. Een orgasme veroorzaakt een hoger oxytocine- gehalte dan kolven met de hand. Toch is voorzichtigheid geboden in bepaalde situaties. Het wachten is op de uitkomsten van grotere studies om meer zekerheid te geven over eventuele contra-indicaties. Tot die tijd wordt afkolven tijdens de zwangerschap afgeraden bij vrouwen die een voorgeschiedenis hebben waarbij zij prematuur bevallen zijn, bloedingen hebben tijdens de zwangerschap of bekend zijn met cervicale afwijkingen.

Hoe werkt het in de praktijk?

voorkolven10.jpgJe hebt nodig; een borst, een hand en kennis van de techniek en spuitjes. De eerste keer is het prettig om te oefenen met kolven met de hand wanneer je onder de warme douche vandaan komt of na een warm bad. Het is de eerste paar keren echt een kwestie van oefenen. De ene vrouw merkt de eerste keren nog niets, de andere kolft gelijk enkele druppels of soms zelfs enkele milliliters. Het gebruik van een kolfapparaat wordt afgeraden. Er is geen onderzoek gedaan naar het effect van de zuigkracht van een kolf. Toch zijn er vrouwen die lekken tijdens de zwangerschap, die 1-3 keer de elektrische kolf gebruiken en dan een flink aantal milliliters afkolft.

Starten met kolven

De meest veilige optie zou zijn om na 37 weken te starten met kolven. Maar wat als je weet dat je met 37 weken ingeleid gaat worden? Je kunt bijvoorbeeld met 34 weken beginnen maar het kan ook met 35 of 36 weken. Het hangt af van je doel en het resultaat van het kolven. Je kunt twee tot drie keer per dag kolven met de hand, ongeveer tien minuten per keer. Het kan zijn dat er de eerste keren geen druppels komen maar dat je de techniek even onder de knie moet krijgen. Warmte, masseren van de borsten en ontspannen kunnen helpen bij het kolven. voorkolven11.jpgAls je zeker weet dat je baby bijvoeding moet krijgen is het ideaal wanneer je moedermelk hebt voor drie voedingen. In de meeste ziekenhuizen betekent het bloedsuikerprotocol dat je baby drie keer een goede bloedsuiker moet hebben. Vraag vooraf in het ziekenhuis wat de grenswaarde van de bloedsuiker van de baby is, dit is namelijk per protocol per ziekenhuis verschillend. Vrouwen waarbij het kolven met de hand in de zwangerschap goed gaat, kolven gemiddeld 36 ml af. Als je borsten al lekken tijdens je zwangerschap kan het zijn dat je dit zo bij elkaar kolft. Bij anderen is het resultaat per kolfbeurt 2-3 ml. Er zijn dus grote verschillen! Laat je niet ontmoedigen! Je kunt, als je dat een prettig idee lijkt, natuurlijk ook voor een of twee dagen moedermelk vooraf kolven. Mocht je het niet hoeven te gebruiken, komt het altijd wel weer van pas.

Wat te doen bij contracties?

Je kunt tijdens het kolven contracties krijgen. Weinig vrouwen melden dit maar het kan. Wanneer je harde buiken krijgt, stop dan met kolven en probeer het op een later tijdstip weer. Bij twijfel kun je overleggen met je verloskundige of gynaecoloog maar waarschijnlijk kun je het vergelijken met harde buiken die je misschien ook op andere momenten hebt?

Bewaren en meenemen van de moedermelk

voorkolven12.jpgJe kunt de moedermelk het beste in spuitjes met een dopje erop invriezen. Wanneer je weet dat je in het ziekenhuis gaat bevallen, kun je dit doorgeven zodat het in je dossier genoteerd wordt. Wanneer je een geboorteplan hebt geschreven kun je hierin noteren dat je moedermelk meebrengt en daarbij de reden omschrijven waarom je je eigen moedermelk meegenomen hebt. Wanneer je gaat bevallen, bewaar je jouw moedermelk in de diepvries op de locatie waar je bevalt. Je weet tenslotte vaak niet wanneer je gaat bevallen. Bij een inleiding kan het langer dan 24 uur duren. Wanneer je een geplande keizersnede hebt, en zeker weet dat je baby bijgevoed gaat worden zou je het wel alvast kunnen ontdooien in de koelkast. Het meenemen van moedermelk naar de ziekenhuizen is een nieuwe ontwikkeling, dus kan het zijn dat je verbaasde reacties krijgt. Spreek bijvoorbeeld met je partner af dat hij er op het moment dat er bijvoeding nodig is aan denkt en er voor zorgt dat jullie baby jouw eigen melk krijgt. Soms is er net een wisseling van de wacht van de verpleegkundigen en kan het zijn dat zij nog niet op de hoogte is van alle details rondom jouw bevalling. En zeker omdat het iets nieuws is, is het helemaal niet verkeerd om er zelf goed op te letten dat jouw kind toch niet per ongeluk met kunstmatige zuigelingenvoeding bijgevoed wordt.

Lees ook

voorkolven13.jpg

Bronnen

  • Chapman, T., et al., Antenatal breast expression: A critical review of the literature. Midwifery (2012), doi:10.1016/j.midw.2011.12.013.
  • Effect of antenatal expression of breast milk at term to improve lactational performance: a prospective study; J Obstet Gynecol India Vol. 59, No. 4 : July/August 2009 pg 308-311.
  • Expressing your milk antenatally. Information and advice for mothers-to-be. A Teaching Trust of The University of Birmingham Incorporating City, Sandwell and Rowley Regis Hospitals.
  • Antenatal breast expression: A critical review of the literature , Chapman, Tegan et al. Midwifery , Volume 29 , Issue 3 , 203 – 210
  • Breast Feeding: Pindara Private Hospital.
  • Diabetes and antenatal milk expression.
  • Top 10 Risks of Formula Feeding for the Baby.
  • Postpartum Consequences of an Overlap of Breastfeeding and Pregnancy, Reduced Breast Milk Intake and Growth During Early Infancy. Pediatrics 2002;109;e56,Grace S. Marquis, Mary E. Penny, Judith M. Diaz and R. Margot Marín.
  • What are the Risks Associated with Formula Feeding? A Re-Analysis and Review Melinda E. McNiel, MPH, Miriam H. Labbok, MD, MPH, FACPM, and Sheryl W. Abrahams, MPH, BIRTH 37:1 March 2010.
  • Changing attitudes, Della Forster.

Copyright

© | Op dit artikel rust copyright | StefanKleintjes |

Hier uw advertentie?

Neem vrijblijvend contact met ons op voor de mogelijkheden