Borstcompressie is een eenvoudige techniek om de melkstroom te stimuleren. Karin de Graaf, lactatiekundige IBCLC diept de techniek van borstcompressie die Jack Newman, kinderarts, heeft geïntroduceerd, verder uit. Borstcompressie kent verschillende toepassingen met goede resultaten. Lees hier hoe je eenvoudig borstcompressie kunt toepassen. Kijk hier voor de film die je goed laat zien hoe je borstcompressie toepast.
De toeschietreflex
Bij borstvoeding is het belangrijk dat de baby genoeg melk uit de borst kan drinken. Hoeveel melk de baby tijdens het voeden binnenkrijgt, hangt af van twee factoren, namelijk de melkstroom en de drinktechniek van de baby. Borstvoeding is ‘teamwork’: het is de optelsom van het gemak waarmee bij de moeder de melk stroomt en de vaardigheid van de baby om goed te drinken. De melkstroom van de moeder wordt bepaald door de kracht van de toeschietreflex. De toeschietreflex zorgt ervoor dat de alveoli waar de melk inzit, zich leegdrukken, zodat de melk de melkgangetjes in geduwd wordt. Naarmate de alveoli harder aanspannen, zal de melk sneller stromen. Een sterke toeschietreflex betekent dus meer melkstroom.
Vaak wordt er gedacht dat de toeschietreflex een functie is die ‘aan of uit’ gaat. Dit is een verkeerd beeld: de hoeveelheid oxytocine, en dus de kracht van de toeschietreflex, varieert tijdens het voeden. Als de baby begint te zuigen, kan het toeschieten snel op volle kracht zijn, of langzaam aanzwellen. Na deze aanlooptijd is de kracht aan het begin van een voeding meestal het sterkst, omdat de reflex dan nog maar pas geprikkeld is. Na een poosje ontstaat er gewenning (prikkelhabituatie) en kan de toeschietreflex afzwakken. Zo kan de melkstroom tijdens het voeden variëren. Ook de volheid van de borst heeft invloed op de melkstroom. Naarmate de borst verder leeg raakt, wordt de druk op de melk minder, en neemt de
melkstroom af.
Door variatie te brengen in de prikkeling aan de tepel, kan een afnemende toeschietreflex weer extra gestimuleerd worden. Oudere baby’s hebben vaak in de gaten dat ze een afnemende toeschietreflex kunnen prikkelen door aan de tepel te trekken. Wanneer de melkstroom minder wordt, gaan ze met de tepel in de mond hun hoofd naar achteren heen en weer bewegen, om de melk weer op gang te brengen. De moeder kan ook het drinken of het kolven even onderbreken wanneer de melkstroom minder wordt, en dan even later weer verder gaan. De toeschietreflex wordt dan weer opnieuw geprikkeld, en zal weer een tijdje heel actief zijn. Door te wisselvoeden of te wisselen met kolven bereik je door ditzelfde principe een grotere melkopbrengst dan door langer aan één borst door te gaan.
De melkstroom stimuleren
Zoals hierboven al is genoemd, is borstvoeding een samenspel van het gemak waarmee bij de moeder de melk stroomt, en de vaardigheid van de baby om goed te drinken. Als een baby een slechte drinktechniek heeft, maar de moeder volop melk en een makkelijke toeschietreflex, dan komt deze baby niet gauw iets tekort. Bij een moeder met een minder overvloedige melkstroom, is een efficiënte drinktechniek van de baby belangrijk om voldoende te kunnen drinken. Er zijn allerlei situaties waarin de optelsom van melkstroom en drinktechniek onvoldoende is voor een probleemloze borstvoeding. Borstcompressie is voor deze situaties een goede ondersteunende maatregel. Met borstcompressie kun je de melkstroom beter aan de gang houden wanneer die afzwakt, ook als de drinktechniek van de baby minder goed is. Het komt erop neer dat de baby door borstcompressie meer melk binnenkrijgt met minder moeite.
Borstcompressie toepassen in situaties van verminderde melkstroom
- Tijdens de eerste dagen na de geboorte waarin de melkproductie nog op gang moet komen.
- Bij een achterblijvende of teruggelopen melkproductie in een later stadium.
- Bij situaties waar de toeschietreflex verminderd is, bijvoorbeeld door pijn, onzekerheid, stuwing.
- Bij gebruik van een tepelhoedje.
- Wanneer de melkstroom in een deel van de borst wordt belemmerd door borstontsteking.
Borstcompressie toepassen in situaties waarbij de baby een minder goede drinktechniek heeft
- Tijdens de eerste dagen wanneer de baby nog moet leren drinken aan de borst.
- Bij baby’s die door zuigverwarring een onjuiste drinktechniek hebben aangeleerd.
- Bij baby’s die te zwak zijn om goed te drinken (na een moeilijke bevalling, teveel afgevallen, prematuriteit, aandoeningen bij de baby).
- Bij baby’s die drinken met een tepelhoedje.
- Bij baby’s die geen goede drinktechniek hebben geleerd omdat de moeder teveel melk heeft (moeder heeft volop melk, maar de baby drinkt maar kleine hoeveelheden en wil vaak aan de borst).
- Bij baby’s die overstuur raken wanneer de melk niet snel genoeg blijft komen, bijvoorbeeld omdat ze de constante flow van een fles gewend zijn.
Ook bij enkelzijdig kolven is borstcompressie een ondersteunende maatregel om het kolven efficiënter te maken: zo kost het kolven minder tijd, en levert het meer melk op omdat de borst beter leeg wordt gemaakt.
Het verloop van het voeden met borstcompressie
Om borstcompressie uit te kunnen voeren, moet de moeder een hand vrij hebben en goed bij de borst kunnen. De compressie kan aan alle zijden van de borst worden uitgevoerd, maar het is het meest praktisch en efficiënt als de moeder goed bij de buitenkant van de borst kan. Dit betekent dat de zogeheten ‘doorschuifhouding’ zich daar het beste voor leent.
Tijdens het voeden start de moeder pas met de compressie wanneer de melkstroom begint te verminderen. Het is belangrijk dat ze goed observeert welk moment dit is. Als ze te vroeg start met compressie kan de melkstroom te sterk worden en kan de baby daarom loslaten of zich verslikken. Als ze lang wacht tot de melkstroom ver is afgezwakt, kan de baby in slaap vallen of overstuur raken en mogelijk ook loslaten.
Te lang wachten is ook een nadeel bij baby’s die gewend zijn aan een verkeerde drinktechniek. Juist wanneer de melkstroom afneemt, gaan deze baby’s op de tepel zuigen of bijten. Wanneer met compressie de melkstroom beter in stand wordt gehouden, wordt het risico op een slechte techniek minder groot.
Borstcompressie kan ook aan het begin van een voeding worden toegepast wanneer de toeschietreflex tijd nodig heeft om op volle kracht te komen en/of de baby ongeduldig is, en snel melk wil krijgen. Hiermee kan worden voorkomen dat een baby na enkele zuigbewegingen al ontevreden loslaat.
Ollekebolleke – Borstcompressie
Zoveel verplichtingen
Aldoor die druk op ons!
Iedereen weet hoe het
moet naar het schijntKrachtig behandeld met
boezemcompassiegreep
voel ik hoe pijnloos de
twijfel verdwijnt
Wanneer de baby begint te drinken aan een borst die al ver leeg is, dan is het verstandig om meteen met compressie te beginnen. Dit is het geval bij wisselvoeden. De baby krijgt iedere borst een tweede (en eventueel ook derde) keer aangeboden. Doordat de toeschietreflex bij de ‘tweede ronde’ aan een borst weer een nieuwe impuls krijgt, en doordat de moeder er ook meteen compressie bij toepast, komt er toch weer gedurende een aantal minuten een goede melkstroom. Zo krijgt de baby méér en vettere melk binnen, en raakt de borst veel verder leeg. Bij problemen met te weinig melk is deze methode toe te passen in combinatie met een betere aanlegtechniek. Dit werkt efficiënt: het levert méér resultaat op dan nakolven en om de twee uur aanleggen, en is bovendien voor de moeder veel minder belastend.
De techniek van de borstcompressie: hoe pas je het toe?
Het idee achter borstcompressie is dat de melk niet alleen binnenin de borst onder druk kan worden gezet door de toeschietreflex, maar dat de moeder ook van buitenaf druk op de melk kan uitoefenen. Het doel is dus om een zo groot mogelijk oppervlak van de borst te omvatten en in te drukken. De druk blijft constant: er wordt dus niet gekneed of gemasseerd. De hand verplaatst zich ook niet over de huid van de borst, maar blijft stil op dezelfde plek.
Om zoveel mogelijk klierweefsel onder druk te zetten, kan de moeder haar hand zover mogelijk van de tepel vandaan plaatsen. Dit heeft tevens het voordeel dat er minder risico is om melkkanalen te blokkeren. Daarnaast is deze maatregel ook belangrijk om te voorkomen dat de moeder een trekkracht uitoefent op de tepel, of dat de borst in de mond van de baby verplaatst of vervormd wordt. De baby mag geen enkele hinder ondervinden van de compressie.
De hele hand van de moeder moet aansluiten op de borst, ook de handpalm. Ze moet voorkomen dat ze alleen met haar vingertoppen in de borst drukt: zo ontstaat namelijk heel plaatselijke druk. Dit is niet efficiënt, en kan mogelijk verstopte melkkanaaltjes veroorzaken. De hele hand hoort de borst in te drukken, en de hand wordt vervolgens een tijd ingedrukt vastgehouden.
Observeer tijdens de compressie het slikken van de baby. Soms gaat de baby meteen actief slikken, soms duurt het een aantal tellen voordat de melk bij de baby is. Blijf de compressie vasthouden tot de baby niet meer slikt. Dan kan de hand weer ontspannen. Soms gaat de baby juist weer slikken wanneer de druk van de borst af is. Wanneer de baby niet meer slikt, schuift de hand naar een ander plekje aan de borst, en geeft de moeder weer opnieuw compressie. Zo kan er telkens op een andere plek compressie worden toegepast. Jack Newman voert de borstcompressie steeds op dezelfde plek uit, maar het veranderen van plaats kan veel meer melk opleveren.
Als de borst al ver leeg begint te raken, is het even zoeken naar een plek waar nog melk zit. Pas compressie toe en wacht een aantal tellen; als de baby niet gaat slikken, haalt de moeder de druk weer van de borst en zoekt ze een andere plek. Ze kan steeds op een andere plek compressie blijven toepassen tot de hele borst leeg is, of de baby voldoende heeft gedronken.
Jack Newman geeft het advies om alleen compressie te geven op momenten dat de baby zelf begint te zuigen. De moeder kan echter ook juist de compressie toepassen wanneer de baby niets doet. De baby lijkt misschien aan de borst te slapen, maar doet vaak onmiddellijk de ogen wijd open en gaat slikken als er compressie op de borst wordt toegepast.
Wanneer de baby goed wordt gesteund door een stevig kussen en heel stabiel aan de borst ligt, kan de moeder beide handen gebruiken voor de borstcompressie. Zorg er voor dat de baby niet van de moeder vandaan kan zakken en stabiliseer de baby met een opgerolde handdoek tegen de rug. Het hoofdje en nekje moeten vrij blijven. De moeder kan nu beide handen aan weerskanten van de borst plaatsen, en met de handen naar elkaar toe drukken. Dit is vooral handig om de onderste helft van de borst extra te draineren. In de onderkant van de borst moet de melk omhoog stromen tegen de zwaartekracht in; daarom blijft hier vaak meer melk achter.
Kijk verder
- Kijk hier voor de film die je goed laat zien hoe je borstcompressie toepast.
Lees ook
- Borstcompressie, door Jack Newman
- Het Nieuwe Borstvoeding Boek, Stefan Kleintjes, lactatiekundige Groningen-Bedum & Gonneke van Veldhuizen-Staas, lactatiekundige Helmond
- Eten voor de Kleintjes, kleintjes van 0-4 leren zelf eten, Stefan Kleintjes, kinderdiëtist en lactatiekundige Groningen Bedum; 10e druk september 2019
- Bestel hier je boeken bij Kenniscentrum Borstvoeding
- Bestel hier Boezemvriendjes met fenegriek, gezegende distel en geitenkruid
- Bestel hier Mama’s Thee met brandnetel, gezegende distel, citroenmelisse, galega, goudsbloem, roos, gemalen fenegriek, gemalen anijs, kamille, lavendel, vrouwenmantel