Borstvoeding is de natuurlijke, normale manier om zuigelingen en kleine kinderen melk te voeden, en moedermelk is de melk die speciaal voor mensenbaby’s is gemaakt. Een goede start zorgt er voor dat borstvoeding een prettige ervaring kan zijn voor zowel moeder als kind. Borstvoeding hoort voor de meeste moeders gemakkelijk en probleemloos te verlopen.
Het leeuwendeel van de moeders is prima in staat om haar kinderen circa zes maanden met uitsluitend moedermelk te voeden. De meeste moeders produceren zelfs meer dan voldoende melk. Helaas zijn er nog veel te veel gezondheidsinstellingen waar ouderwetse, op flesvoeding gebaseerde ziekenhuisroutines de boventoon voeren. Hierdoor wordt borstvoeding voor teveel moeders en baby’s moeilijk, of zelfs onmogelijk gemaakt. Te vaak geven moeders zichzelf de schuld hiervan.
Om borstvoeding goed op gang te krijgen, kunnen een goede eerste paar dagen cruciaal zijn. Toegegeven, zelfs met een slechte start kunnen veel moeders en baby’s toch succesvol borstvoeding geven en krijgen. Ook zijn er veel moeders die hun baby gewoon kunnen aanleggen zonder problemen en succesvol borstvoeding kunnen geven.
De essentie: goed aanleggen
De essentie van borstvoeding is dat de baby goed is aangelegd. Een baby die goed is aangelegd, kan goed melk krijgen. Een baby die slecht is aangelegd, heeft meer moeite de melk te krijgen, vooral als de melkproductie niet overvloedig is. In de eerste paar dagen is de melkproductie niet overvloedig, maar dit is normaal, zo heeft de natuur dit bedoeld. Als de baby dan slecht is aangelegd, kan hij moeite hebben de melk te krijgen. Dit is de reden dat zoveel moeders ‘niet genoeg colostrum hebben’. De moeders hebben bijna altijd wel genoeg colostrum, maar de slecht aangelegde baby krijgt er niet genoeg van binnen. Baby’s hebben niet veel melk nodig de eerste dagen, maar toch wel wat.
Ook al is de melkproductie van de moeder voldoende, dan nog kun je een slecht aangelegde baby vergelijken met een baby die een fles krijgt waarvan het gat in de speen te klein is: de fles zit vol melk, maar de baby zal er niet veel van krijgen. De baby zal lang aan de borst willen, snel weer om een nieuwe voeding komen en ontevreden zijn aan de borst. De moeder raakt dan overtuigd dat ze niet genoeg melk heeft; maar dit is vrijwel nooit het geval.
Als de baby slecht is aangelegd, kan de moeder last krijgen van pijnlijke tepels. Als hij tegelijkertijd weinig melk krijgt, zal hij lang aan de borst willen drinken, waardoor de pijn verergert. Te vaak wordt moeders verteld dat de baby perfect is aangelegd, ook als dat niet zo is. Moeders krijgen tevens verwarrende en tegenstrijdige informatie van boeken, tijdschriften, internet, familie en zorgverleners. Veel zorgverleners hebben weinig training gehad over hoe ze borstvoedingproblemen kunnen voorkomen of juist behandelen als ze de kop op steken. Hier zijn een paar manieren waarop de borstvoeding makkelijker kan worden gemaakt.
Huid op huid contact
De baby moet huid-op-huidcontact hebben met de moeder en onmiddellijk na de geboorte toegang hebben tot de borst. De ruime meerderheid van de pasgeborenen kunnen huid-op-huidcontact hebben met de moeder en binnen enkele minuten na de geboorte toegang hebben tot de borst. Onderzoek toont zelfs aan, dat veel baby’s van slechts enkele minuten oud, als ze de kans krijgen, zelf vanaf de moeders buik naar de borst toe zullen kruipen, toehappen en helemaal op eigen kracht beginnen met drinken. Dit proces kan een paar minuten duren tot wel een uur of langer, maar de moeder en de baby moeten samen deze tijd, tenminste een uur of twee, krijgen om elkaar te leren kennen. Baby’s die ‘zichzelf aanleggen’ krijgen veel minder problemen met de borstvoeding. Dit proces kost de moeder geen enkele moeite, en het excuus dat het niet kan omdat de moeder na de bevalling moe is, is klinkklare onzin.
De baby moet, onmiddellijk na de geboorte en in de eerste paar weken van zijn leven, zoveel mogelijk huid-op-huidcontact houden met zijn moeder. Onderzoek toont aan dat huid-op-huidcontact tussen moeders en baby’s de baby net zo warm houdt als in een couveuse. Het is waar dat veel baby’s zichzelf niet aanleggen en gaan drinken in deze eerste uren, maar dit kan geen kwaad. Het is geen probleem te wachten tot de baby gaat drinken. Het huid-op-huidcontact is belangrijk voor de moeder en de baby, ook als de baby zichzelf niet aanlegt.
Huid-op-huidcontact helpt de baby zich aan te passen aan zijn nieuwe omgeving: zijn ademhaling en hartslag zijn normaler, het zuurstofgehalte in zijn bloed is hoger, zijn temperatuur is stabieler en het bloedsuikergehalte is hoger. Verder is er bewijs dat aantoont dat baby’s die zoveel mogelijk huid-op-huidcontact hebben in de eerste dagen en weken van hun leven (niet alleen tijdens voedingen) een betere hersenontwikkeling hebben. Ook wordt er nu gedacht dat de hersenen van de baby zich op een bepaalde manier ontwikkelen door dit huid-op-huidcontact en deze belangrijke groei vindt plaats in de eerste drie tot acht weken.
Goed aanleggen
Goed aanleggen is cruciaal, het is de sleutel voor succesvol borstvoeding geven. Helaas worden veel moeders ‘geholpen’ door mensen die niet weten wat goed aanleggen is. Als je verteld wordt dat je twee dagen oude baby goed is aangelegd, terwijl je last hebt van pijnlijke tepels, wees dan sceptisch en vraag hulp van iemand anders.
Voordat de kraamverzorgende vertrekt, of in geval van een ziekenhuisbevalling voor je naar huis gaat, moet je gezien hebben hoe je baby goed is aangelegd, dat hij melk drinkt en hoe je kunt zien dat hij melk drinkt: open-pauze-sluit manier van drinken.
Als de kraamverzorgende vertrekt en jullie dit alles niet weten, zorg dan dat je hulp krijgt van een ervaren persoon.
Als moeders pijn hebben tijdens de borstvoeding, wordt hen vaak verteld dat de baby niet goed is aangelegd. Dat is meestal waar. Vervolgens wordt hen ook verteld dat ze de baby dan van de borst moet halen en opnieuw moeten aanleggen en opnieuw en opnieuw. Dit is geen goed idee. In plaats van de baby van de borst halen en opnieuw aan te leggen, is het beter om de manier waarop hij wordt aangelegd zoveel mogelijk te verbeteren. Het onderlichaam van de baby duw je met je voorarm tegen je lichaam. Het hoofdje van je baby ligt achterover zodat zijn neusje in ‘ruikpositie’ is. Indien noodzakelijk kun je het kinnetje van je baby zachtjes naar beneden duwen zodat hij meer borst in zijn mond heeft. Als dat niet helpt, haal je baby dan niet steeds weer van de borst en leg hem dan ook niet opnieuw en opnieuw aan. De pijn wordt meestal toch wel minder.
Het aanleggen kan verbeterd worden aan de andere borst of bij de volgende voeding. De baby steeds van de borst halen en steeds opnieuw aanleggen, verergert slechts de pijn en schade en de frustratie bij moeder en baby.
Rooming in
Moeder en baby moeten samen in één kamer verblijven. Er is absoluut geen medische reden om gezonde moeders en baby’s van elkaar te scheiden, al is het maar voor even, zelfs niet na een keizersnede. Gezondheidsinstellingen die moeders en baby’s na de geboorte routinematig scheiden, doen niet wat het beste is voor de moeder en de baby. Onderzoek teruggaand tot 1930 toont aan dat ‘rooming in’ 24 uur per dag resulteert in een succesvollere borstvoeding, minder gefrustreerde baby’s en gelukkigere moeders. Vaak worden er onzinnige redenen voor deze scheiding gegeven.
Als een baby voor de geboorte meconium poept, zou zo’n reden zijn…
Een baby die meconium poept en een paar minuten na de geboorte prima in orde is, maakt het prima en hoeft geen uren ‘ter observatie’ in een couveuse te liggen.
Scheiding van moeder en kind zou belangrijk zijn zodat moeder kan uitrusten.
Er is geen bewijs dat moeders die van hun baby’s zijn gescheiden beter uitrusten. Integendeel, als moeders bij hun baby’s zijn, zijn ze beter uitgerust en hebben ze minder stress. Moeders en baby’s leren in hetzelfde ritme te slapen. Als de baby dan wakker wordt voor een voeding, wordt de moeder ook vanzelf wakker. Dit is niet zo vermoeiend voor de moeder als uit een diepe slaap wakker gemaakt te worden, zoals vaak zal gebeuren als de baby ergens anders is als hij wakker wordt. Als men de moeder leert hoe ze de baby kan voeden terwijl ze naast elkaar liggen, is ze beter uitgerust.
Op tijd reageren op hongersignalen
De baby geeft lang voordat hij begint te huilen aan dat hij aan een voeding toe is. Zijn ademhaling kan bijvoorbeeld veranderen. Of hij begint zich uit te strekken. De moeder, die licht slaapt in hetzelfde ritme als haar baby, wordt dan wakker, haar melk zal beginnen te stromen en de rustige baby zal tevreden gaan drinken. Een baby die al een tijdje aan het huilen is voordat hij aan de borst mag proberen te drinken, zal misschien de borst weigeren, zelfs als hij razende honger heeft. Moeders en hun baby’s zouden in het ziekenhuis aangemoedigd moeten worden om naast elkaar te slapen. Dit is voor de moeders een enorm goede manier om te rusten terwijl de baby drinkt. Borstvoeding hoort ontspannend te zijn, niet vermoeiend.
Badderen en voeden op verzoek
Er is geen reden om de baby direct na de geboorte in bad te doen. Dit kan verscheidene uren worden uitgesteld. Na de geboorte kan de baby worden afgedroogd en het is geen goed idee om het crèmeachtige laagje, de vernix dat het gevoelige huidje van de baby beschermt, er af te wassen. Het is beter om met het badje te wachten tot de moeder en baby een eerste gelegenheid hebben gehad voor een borstvoeding, waarbij de baby goed naar de borst kwam, makkelijk hapte en kon drinken.
De baby een schone luier omdoen voor een voeding is een slecht idee. De baby kan hier van overstuur raken. Er wordt soms aan moeders verteld dat het aandoen van een luier handig is omdat de baby dan wakker wordt. Maar het is helemaal niet nodig de baby wakker te maken voor een voeding.
Als de baby huid-op-huidcontact heeft met de moeder, zal hij wakker worden wanneer hij er klaar voor is en de borst gaan zoeken. Een baby die goed kan drinken, zal de moeder laten weten wanneer hij klaar is voor de volgende voeding. Voeden volgens de klok slaat nergens op.
De baby geen kunstspeen geven
De vraag is of ‘tepel-speenverwarring’ bestaat. Als de baby in de eerste paar dagen, wanneer de moeder nog maar een beetje melk produceert, zoals de natuur het bedoeld heeft, een voeding met een fles krijgt (zoals de natuur het bedoeld heeft?) waaruit hij een snelle stroom melk krijgt, dan zal hij de neiging hebben om aan de snelle methode de voorkeur te geven.
Baby’s houden van een snelle stroom en je baby zal dit ook snel doorhebben. Het is niet de baby die in de war is. Tepel-speenverwarring bestaat uit een reeks problemen, waaronder het niet zo goed aanhappen van de baby zodat deze de melk niet goed krijgt en/of zere tepels bij de moeder veroorzaakt. Het feit dat de baby ‘beiden accepteert’ betekent niet dat de fles geen negatieve bijwerking heeft. Waarom zou je een flessenspeen gebruiken nu er tegenwoordig alternatieven, zoals de borstvoedinghulpset en vingervoeden, zijn om de baby bij te voeden als dat nodig is.
Het is beter om een borstvoedinghulpset, vingervoeden of cupvoeden te gebruiken in plaats van een fles. Maar bijvoeden, op welke manier dan ook, is niet goed als het bijvoeden helemaal niet nodig is.
De lengte of de frequentie van de borstvoeding niet beperken
Een baby die goed drinkt, zal geen uren achter elkaar aan de borst zijn. Als hij dit wel is, is dit dus meestal omdat hij niet goed is aangelegd en de beschikbare melk niet krijgt.
Zoek hulp om de baby beter aan te leggen en gebruik borstcompressie om de baby meer melk te geven.
Compressie werkt heel goed om in de eerste dagen het colostrum te laten stromen. Dit zal helpen. Een fopspeen, een fles of de baby naar de babykamer brengen, helpt niet. Baby’s willen meestal vaak drinken de eerste paar dagen van hun leven. Dit is normaal en tijdelijk.
Veel baby’s willen de eerste dagen ‘s avonds of ‘s nachts vaak drinken. Dit is normaal en helpt de melkproductie op gang te krijgen en de baarmoeder van de moeder te krimpen. Goed aanleggen, borstcompressie gebruiken en huid-op-huidcontact helpen deze overgangsperiode soepel door te komen.
Bijvoeden met water, suikerwater of kunstvoeding
Bijvoeden met water, suikerwater of kunstvoeding is zelden nodig. Bijvoeding kan worden vermeden door ervoor te zorgen dat de baby goed is aangelegd zodat hij de beschikbare melk krijgt. Als men je vertelt dat je moet bijvoeden zonder dat er eerst gekeken is naar hoe je je baby voedt, vraag dan of iemand met verstand van zaken je kan komen helpen. Er zijn zeldzame indicaties voor bijvoeden, maar meestal wordt bijvoeding geadviseerd voor het gemak of door verouderd beleid in het ziekenhuis. Als bijvoeding nodig is, zou die via een borstvoedingshulpset aan de borst gegeven moeten worden, niet met een kopje, via vingervoeden, een spuitje of de fles.
De beste bijvoeding is je eigen colostrum. Het kan met een 5% glucoseoplossing gemengd worden om het wat meer volume te geven als je niet meteen veel kunt afkolven. Het is moeilijk om in het begin veel af te kolven omdat, ook al is er genoeg melk voor de baby, er vaak niet veel melk is, zoals je kun verwachten in die eerste dagen. Kunstvoeding is de eerste dagen vrijwel nooit nodig.
Gratis monsters en folders van kunstvoedingfabrikanten
Deze cadeautjes hebben maar één doel en dat is om jou aan de kunstvoeding te krijgen. Het is een zeer effectieve, en zeer onethische vorm van reclame. Als je zoiets krijgt van je zorgverlener, moet je je afvragen hoe ver zijn of haar kennis van borstvoeding reikt en of hij of zij borstvoeding wel belangrijk vindt.
‘Maar ik heb kunstvoeding nodig omdat de baby niet genoeg krijgt…’ Dat kan zijn, maar het is meer waarschijnlijk dat je geen goede hulp hebt gekregen en dat de baby eenvoudigweg de melk die beschikbaar is niet krijgt. Zelfs als je kunstvoeding nodig hebt, dan zou niemand een bepaald merk mogen suggereren en je gratis monsters mogen geven. Zorg dat je goede hulp krijgt. Kunstvoedingmonsters helpen niet.
De baby is nog te jong voor de borstvoeding
Er zijn omstandigheden waarin het onmogelijk kan zijn om vroeg met borstvoeding te beginnen. De meeste medische redenen, zoals bijvoorbeeld medicatie van de moeder, zijn geen reden om borstvoeding te staken of uit te stellen.
Zoek goede hulp. Premature baby’s kunnen veel en veel eerder dan 34 weken met borstvoeding beginnen zoals dat in veel ziekenhuizen gebeurt. Er zijn studies die vrij duidelijk aantonen dat borstvoeding krijgen voor een premature baby minder inspanning kost dan flesvoeding krijgen. Helaas lijken te veel zorgverleners die met premature baby’s werken zich hiervan niet bewust te zijn.
Niet aan de borst? Als om de een of andere reden de baby niet aan de borst drinkt, kolf dan met je hand het colostrum (vaak effectiever dan kolven met een goede kolf). Doe dit binnen ongeveer zes uur na de geboorte of als blijkt dat de baby niet aan de borst wil drinken.
Lees ook
- Het belang van huid op huid contact
- Het Nieuwe Borstvoeding Boek, Stefan Kleintjes, lactatiekundige Groningen-Bedum & Gonneke van Veldhuizen-Staas, lactatiekundige Helmond
- Borstvoedingshoudingen
- Je baby aanleggen en succesvol borstvoeding geven
- Het gebruik van een borstvoedinghulpset
- Vingervoeden
- Borstcompressie
- Borstcompressie-handleiding
- Borstvoeding en medicatie
- Protocol: borstvoeding en prematuur
- Wanneer de baby de borst weigert
Heb je nog vragen? Lees ook…
- Het Nieuwe Borstvoeding Boek, Stefan Kleintjes, lactatiekundige Groningen-Bedum & Gonneke van Veldhuizen-Staas, lactatiekundige Helmond
- Eten voor de Kleintjes, kleintjes van 0-4 leren zelf eten, Stefan Kleintjes, kinderdiëtist en lactatiekundige Groningen Bedum; 10e druk september 2019
- Bestel hier je boeken bij Kenniscentrum Borstvoeding
- The ultimate breastfeeding book of answers, Jack Newman
- The latch and other keys to breastfeeding success, Jack Newman
- Bekijk borstvoedingvideo’s
- Kijk op de site van Jack Newman
Artikelgegevens
- Hand-out Breastfeeding: Starting Out Right © 2005. Vertaling © 2010
- Vertaling: Danielle Mitchell, Grietje Elsien de Jong-Taekema
- (Eind)redactie: Gonneke van Veldhuizen-Staas, Karin Dunning, Stefan Kleintjes
- Deze hand-out mag zonder verdere toestemming gekopieerd en verspreid worden, op voorwaarde dat hij in geen geval gebruikt wordt in enige context die de WHO-code op de marketing van vervangingsmiddelen van moedermelk schendt én dat tevens wordt voldaan aan de criteria gesteld in copyright
- Written and revised (under other names): Jack Newman, MD, FRCPC, IBCLC © 1995-2005
- Revised: Jack Newman MD, FRCPC, IBCLC and Edith Kernerman, IBCLC, © 2008, 2009